Review Sony A9

Sony heeft de eerste serieuze stappen in de wereld van de actiefotografie gezet. De Sony A9 mirrorless camera laat de gevestigde orde van hoge snelheid actie camera's in feite zelfs achter zich, dank zij de nieuwste technieken zoals maar liefst twintig beelden per seconde in complete stilte en een snelle en accurate autofocus. En dat alles in een kleine compacte camerabody. Ik heb een maand lang met deze camera en een tweetal objectieven door kunnen brengen. Ik heb in de tijd landschappen in Oostenrijk gefotografeerd, samen met de normale kiekjes uit het leven van een vakantieganger. Dit heeft een goed beeld geschetst van de voor- en nadelen die deze kleine camera heeft. Het fotograferen van landschappen is natuurlijk één ding, maar het belangrijkste voor deze camera is natuurlijk de actiefotografie. Want daar is de camera ten slotte voor bedoeld.

Het licht dat door het objectief komt wordt via een grote spiegel naar een prisma geleid, waar het beeld omgekeerd wordt en via een zoeker zichtbaar is. Je kijkt letterlijk door het objectief en ziet zo exact wat er op de foto zal komen. Zonder spiegel en prisma zal een aparte optische zoeker nodig zijn, met alle parallax problemen van dien. Dankzij de vooruitstrevende nieuwe digitale technieken is het tegenwoordig mogelijk om het beeld dat op sensor valt direct weer te geven op een scherm. Dat kan het scherm op de achterkant van de camera zijn, maar ook in een klein hoge resolutie scherm in een zoeker. Niet langer is die grote spiegel nodig, of het complexe prisma dat bovenin het camerahuis zit; je ziet exact wat de sensor ziet. Al die nieuwe technieken voorkomen de noodzaak voor ingewikkelde mechanische constructies zodat de camera eenvoudiger van opbouw kan zijn, en daarom ook kleiner en lichter gemaakt kan worden. Het resultaat is een compact systeem met prestaties die nog altijd groot zijn.

Wat ondanks alles niet verandert, is de weg die het licht door het objectief moet afleggen en de fotograaf die bepaalt wat en hoe iets op de foto moet komen. Wat wel verandert zijn de mogelijkheden die een dergelijk systeem biedt. Sony heeft een serie camera's met full frame sensor waarbij dankbaar gebruik gemaakt wordt van al die extra mogelijkheden die een mirrorless systeem kan bieden. En met succes, want deze camera's zijn heel populair en hebben menig fotograaf doen besluiten om hun ouderwets spiegelreflex in te ruilen voor een compacte en lichte nieuwerwets Sony. Het mooie van deze Interchangable Lens Camera met E-mount (afgekort tot ILCE) is de mogelijkheid om de bestaande Canon of Nikon objectieven te blijven gebruiken. Weliswaar via een adapter, maar wel met behoud van alle functies. Dit maakt een overstap natuurlijk heel erg makkelijk.

Met de nieuwste camera is het Sony gelukt om nog verder te gaan in de mogelijkheden die een spiegelloos systeem kan bieden. Dit is de Sony A9.

De Alpha 7 serie en de nieuwe Alpha 9

De full frame camera's die Sony op de markt heeft gebracht hebben elk een eigen unieke toepassingsgebied. De A7-serie (ILCE-7) omvat een allround instap camera (A7 II), een camera met hoge ISO prestaties (A7S II) en een hoge resolutie camera (A7R II). Je moet als fotograaf uit een van deze modellen kiezen, afhankelijk van het doel waarvoor je de camera gaat gebruiken. Daar komt met de nieuwe Sony A9 een belangrijke vierde full frame bij; de camera gericht op actiefotografie. Het lijkt een eenvoudige en logische uitbreiding van de A7 serie, maar in feite lijkt het meer op een eerste model van een nieuwe serie camera's. De type aanduiding ILCE-9 versterkt dat vermoeden.

De Sony A7R II (links) naast het jongste broertje, de A9 (rechts)

In eerste oogopslag lijkt de nieuwste telg uit de Interchangable Lens Camera met E-mount als twee druppels water op zijn broertjes. De camera heeft nagenoeg dezelfde afmetingen, gewicht en uiterlijk. Wanneer je goed kijk zie je toch heel wat verschillen, waarbij zonder enige twijfel enkele pijnpunten van de A7 serie zijn aangepakt om het fotograferen aangenamer te maken. De uiterlijke verschillen zijn slechts het topje van de ijsberg. Onder de motorkap komen de echte vernieuwingen aan het licht. De autofocus en enorme beeldsnelheid zijn al de meest besproken kenmerken. Ze zijn zo vooruitstrevend voor een mirrorless camera, dat de A9 zich een echte concurrent mag noemen voor de gevestigde orde snelheidsmonsters. Op veel fronten lijkt de camera de concurrentie zelfs achter zich te laten. En dat alles dankzij de nieuwste technische vooruitgang die helemaal in dienst staat van het fotograferen.

De A7R II en A9 naast elkaar. Hoewel ze op elkaar lijken zijn de verschillen groot

Close up

Ik heb de gelegenheid gekregen om uitgebreid met de Sony A9 te fotograferen. Bovendien lukte het om de camera een keer langs de Sony A7R II te houden, om de verschillen ook met eigen ogen te zien en (heel kort) te ervaren. De overeenkomsten tussen beide camera's zijn heel oppervlakkig. Behalve vorm, afmetingen en gewicht zijn ze totaal verschillend. Een dubbele instelring heeft een plaats gevonden op de schouder van de A9, een plek die bij de A7-serie leeg en verlaten was. Het geeft de fotograaf de gelegenheid om direct de opnamesnelheid en autofocus in te stellen. De achterzijde heeft een joystick en AF-ON knop gekregen, twee knoppen die tegenwoordig bijna niet meer weg te denken zijn. De overige knoppen hebben een andere verdeling gekregen die veel logischer is en gebruiksvriendelijker genoemd mag worden. Ongewijzigd zijn de functietoetsen bovenop de camera, en het kantelbare LCD scherm dat bovendien een rudimentaire touchscreen functionaliteit heeft.

Het nieuwe uiterlijk van de Interchangable Lens Camera met E-mount

De A9 biedt ruimte voor twee SD kaartjes in de handgrip en een selectie aansluitmogelijkheden aan de andere zijde van de camera. De onderzijde geeft toegang tot het batterij compartiment waar een grote batterij in gaat met een significant verbeterde capaciteit ten opzichte van de A7-serie. De gehele body mag bovendien spatwaterdicht genoemd worden zodat een regenbui geen probleem moet opleveren.

De menu structuur van de camera is grotendeels ongewijzigd gebleven, op een paar kleine verbeteringen na. De belangrijkste en meest opvallende is de introductie van een eigen menublad dat te vullen is met meest gebruikte opties. De mogelijkheid om de camera volledig naar wens in te stellen is ongewijzigd; nagenoeg elke knop kan een andere functie krijgen, en er zijn een drietal programmeerbare custom standen op het PSAM wiel om verschillende configuraties in een handomdraai in te stellen.

Instellen en configureren

Een nieuwe camera vereist altijd een wandeltocht door het menu voordat je gaat fotograferen. Zo kun je de belangrijkste instellingen al naar wens instellen zodat je direct kunt gaan fotograferen. Heb je dat achter de rug kun je verder op ontdekking door het menu gaan.

Is het bij een gemiddelde camera een kwestie van instellen, zo is het bij de Sony een echte configuratie. De instelmogelijkheden zijn enorm; werkelijk elke knop op de camera kan een functie naar wens krijgen. Sony heeft ervoor gekozen voor een logische basis configuratie, maar daarvan kan volledig afgeweken worden. De wandeltocht door het menu en de instellingen wordt dan een ware queeste. Alles lijkt in eerste instantie heel logisch in elkaar te zitten. Duik je dieper op de configuratie mogelijkheden in, dan wordt het een jungle waar je hopeloos in kunt verdwalen.

Een greep uit het configuratie menu van de Sony A9. Het vergt wat tijd en zoekwerk om erachter te komen hoe je dit het beste kunt instellen. De opties staan wat verdeeld over de verschillende pagina's in het menu.

Alle instelmogelijkheden bij elkaar opgeteld maken de A9 een van de meest flexibele camera's die ik ooit in handen heb gehad. Het vinden van de prettigste - en meest ideale instellingen is dan ook niet iets dat even snel in een avondje gedaan kan worden. Dit is een proces van ontdekken, uitproberen en veranderen. De instelmogelijkheden zijn zo groot dat dit misschien ook nooit klaar zal zijn en altijd zal blijven ontwikkelen naarmate je meer en meer vertrouwd raakt met deze camera.

Het menu kan aardig overrompelend zijn wanneer je dit voor de eerste keer onder ogen krijgt. Maar al doende leert men. Niettemin verdient de opbouw van het menu geen schoonheidsprijs. Het staat vol met cryptische afkortingen en benamingen die geen duidelijkheid geven in wat je nu exact aan het aanpassen bent. Opties staan ook niet netjes per soort gebundeld, maar verdeeld over tabbladen en pagina's. Gelukkig heeft de A9 een soort Mijn Menu tabblad geïntroduceerd waarin je de meest gebruikte menu items kunt verzamelen.

Een greep uit de verschillende tabbladen van het menu, met het hele belangrijke MIjn Menu tab waar je een aantal veel gebruikte menu-opties in kunt opslaan om het snel toegankelijk te maken.

Uiteindelijk zal het een kwestie van gewenning zijn. Hoe langer je met het menu werkt, hoe eenvoudiger het zal worden. De maand dat ik de camera in bezit had was verre van voldoende om die gewenning te krijgen. En het was bovendien te kort om de voor mij ideale configuratie te ontdekken.

Hanteren en bediening

Het formaat en gewicht van de Sony A9 zijn enkele van de grote verschillen met een spiegelreflex camera. De camera heeft het formaat van een flinke compact camera, maar wel een met de karakteristieke vormen van een spiegelreflex. De A9 ligt prettig in de hand, dankzij een goede en ruime grip die ruimte biedt aan de grote batterij.

De layout van de knoppen op de achterzijde van de camera is ten opzichte van de A7-serie helemaal onder handen genomen. Ik heb het kunnen vergelijken met de Sony A7R II en zonder twijfel is de verdeling en uitvoering van de knoppen een flinke vooruitgang. Het is logischer, beter doordacht en alles zit gewoon op de goede plek. Het instelwiel is groter en prettiger, de knoppen voelen beter aan, er is een AF-ON knop, een joystick en de filmknop is van de handgrip naar de zijkant van de zoeker verplaatst.

Alle knoppen die je zou willen hebben zijn aanwezig, en de plek die ze op de camera hebben gekregen is goed en logisch verdeeld. Ze zitten wel dicht op elkaar door het kleine formaat van de camera body

Het vasthouden van de camera is geen probleem. Het gewicht is prettig en met de FE 16-35mm is de camera goed in balans. Door geringe afmetingen van de body zitten de knoppen natuurlijk wat dichter op elkaar. Dit levert zo nu en dan het probleem op dat de hand uit positie verschoven moet worden om een knop goed te kunnen bereiken. De kans om per ongeluk een knop in te drukken is zeer zeker aanwezig. Als voorbeeld is de [Fn] knop die heel dicht op de [DISP] knop in het instelwiel zit. Zo ook de AF-ON knop. Wordt die gebruikt om scherp te stellen, dan kan het wel eens voorkomen dat de duim tegelijkertijd de filmknop mee indrukt (die overigens zo geconfigureerd kan worden dat de camera op [FILM] moet staan om deze te activeren).

Voor het bedienen van de knoppen kan het nodig zijn om je hand te verplaatsen. Ik heb geen grote handen, maar het is duidelijk hoe klein de camera body is.

De knoppen geven relatief weinig respons bij het indrukken, hoewel ik gemerkt heb dat dit toch wel duidelijk verbeterd is ten opzichte van de Sony A7R II, net als de draaischijf die wel een duidelijke klik heeft. De [Fn]-knop laat een aantal functies in het scherm verschijnen die ook weer helemaal naar wens te kiezen zijn. Het mooie van de Electronic View Finder (EVF) is de mogeljkheid om al die functies ook in de zoeker te kunnen zien (net als het menu). In principe hoef je de camera niet meer van je oog te halen om instellingen te veranderen. Maar vanwege de kleine body, en de knoppen die daardoor heel dicht op elkaar zitten, is het blindelings bedienen niet echt makkelijk.

Het grote LCD kantelbare scherm heeft een rudimentaire touch-functie. Het is mogelijk om een van de vele AF punten te selecteren door die plek aan te raken, maar het touchscreen biedt weinig andere mogelijkheden. Het kantelscherm is natuurlijk heel makkelijk om vanuit wat meer ongewone posities te kunnen fotograferen, maar het bedienen van de camera onder die omstandigheden kan heel eenvoudig er toe leiden dat het scherm overschakelt naar de EVF wanneer een hand te zicht bij de oogsensor komt. Ook bij het instellen van het menu kan dit voorkomen. Voor het uitschakelen van de oogsensor moet een duik in het menu gemaakt worden, of je moet de functie ergens onder een van de knoppen zetten.

Fotograferen in Oostenrijk onder diverse omstandigheden. (foto's: Hetwie)

De (elektronische) zoeker laat een aantal instellingen van de camera zien. Dit kan heel beperkt door de fotograaf gekozen worden, wat enigszins vreemd overkomt als men beseft hoe flexibel de camera ingesteld kan worden. Via de [DISP] knop is het mogelijk om door een aantal informatieschermen te bladeren. Het beeld in de zoeker is helder en fris en heeft geen noemenswaardige vertraging; het beeld wordt vaak genoeg per seconde ververst. Het moet mogelijk zijn om de belichting op zowel het LCD scherm als de EVF te beoordelen, nog voor de foto gemaakt wordt. Maar hoe het beeld ervaren wordt is heel erg afhankelijk van de helderheid die het scherm of zoeker heeft. Een goede controle van het histogram voorkomt te donkere - of te lichte foto's. Gelukkig kun je dit ook in de zoeker zichtbaar maken, maar ten koste van weer andere (handige) weergave mogelijkheden zoals een digitale horizon.

Fotograferen met de Sony A9

Hoe kun je beter een camera testen dan er enkele weken lang continu mee te fotograferen? Daarom heb ik mijn Canon camera's terzijde gelegd en heb ik de A9 exclusief gebruikt tijdens de vakantie in Oostenrijk. Ik kreeg de beschikking over een FE 16-35mm f/4 ZA OSS groothoek zoomobjectief en een FE 100-400mm f/4,5-5,6 GM OSS telezoom objectief. Bovendien bood een Sigma Canon/E-mount adapter de mogelijkheid om ook nog mijn Canon objectieven te gebruiken, mocht ik mis grijpen op een brandpuntsafstand.

Aangezien het fotograferen tijdens een vakantie geen actiefotografie vereiste, heb ik aansluitend een drietal fotosessies gedaan om de autofocus en snelheid van de camera te testen. In dat opzicht kan de review in twee delen beschouwd worden; het algemene gebruik van de camera, en het gebruik tijdens actiefotografie.

Een fantastische set om een maand mee te mogen fotograferen

In de praktijk

De camera is gedurende enkele weken dagelijks gebruikt voor het vastleggen van landschappen in Oostenrijk, onder verschillende omstandigheden en naast de normale vakantie-kiekjes die natuurlijk ook aan bod zijn gekomen. Het is prettig om een kleine en lichte camera te hebben tijdens het wandelen door de bergen. Hoe minder gewicht, hoe fijner dat is. Maar ik ga niet wandelen met een Sony A9 en FE 16-35mm objectief alleen. Ik wil ook een tele objectief ter beschikking hebben, en een statief, en filters. De FE 100-400mm ging dus ook mee, wat natuurlijk een groot en zwaar objectief is. Uiteindelijk bleek het totaal gewicht aan apparatuur niet veel minder te zijn dan met een grote spiegelreflex camera, simpelweg vanwege de objectieven en het statief.

De camera is klein, maar het meenemen van objectieven en in dit geval een statief leidt toch tot veel gewicht mee nemen. (foto: Hetwie)

Je hoort veel klachten over de capaciteit van de batterijen van de Sony A7-serie. Die camera's vereisen één of liever nog twee reserve batterijen als je een dag gaat fotograferen. De A9 heeft echter een grotere batterij met een betere capaciteit. Het was geen probleem om meer dan een hele dag met één enkele batterijlading te doen. Daarbij moet ik wel vermelden dat ik de camera tussen het fotograferen ook werkelijk uit zette. Bij het dragen aan een camerariem bleef de camera actief omdat de oogsensor continu geactiveerd werd. De sensor zag niet mijn oog, maar mijn lichaam. Dit betekende dat het altijd een seconde duurde om de camera weer aan te zetten voor ik een foto kon maken, wat een eventuele spontane actiefoto niet makkelijk maakte – tenzij het te anticiperen was.

Zoals gezegd was het bedienen van de knoppen bij tijden lastig. Het gebeurde nogal eens dat ik een verkeerde knop indrukte, of dat ik een verkrampte vinger overhield bij het reiken naar een van de knoppen op de achterzijde van de camera. Dat gold ook voor de joystick, hoewel de aanwezigheid en het gebruik daarvan heel erg welkom is. Ik zou die niet willen missen. Het probleem van de bereikbaarheid van de knoppen was minder aanwezig wanneer ik de enorme FE 100-400mm op de camera monteerde. In dat geval droeg ik niet de camera maar het objectief, zodat het vasthouden van de camera plotseling minder van belang was. De body losjes in de hand houden was dan mogelijk.

Veelvuldig of langdurig gebruik van de knoppen op de camera was niet altijd prettig en leverde zo nu en dan verkrampte vingers op.

De vakantie ging gepaard met een aantal dagen regen. Dit was natuurlijk geen reden om niet te fotograferen, zeker niet omdat de camera spatwaterdicht is. Ik ging zelfs zover om dicht op de grootste waterval van Europa te gaan staan, waar een spray van water het gevoel van een frisse douche gaf. De camera moet daar tegen kunnen, hoewel ik toch twijfels had vanwege de constructie van de klepjes op de camera. Zowel het (geveerde) klepje van de geheugenkaartjes als de kunststof afdekplaatjes van de aansluitingen voelden niet aan alsof ze voldoende bescherming boden tegen de regen.

De afdicht klepjes van Sony A9 moeten voorkomen dat vocht op deze punten schade aanricht. Het ontbreken van duidelijk rubberen afdichtingen geven niet de indruk dat dit echt bestand is tegen water.

Het enige probleem waar ik eventjes mee worstelde toen ik daar in de spray van water onder de waterval stond was het niet langer inschakelen van het LCD scherm bij het aanzetten van de camera. Nadat de eerste schrik over een mogelijk defect weggeëbt was bleken druppels water op de oogsensor de oorzaak te zijn waardoor de EVF geactiveerd bleef. Een eenvoudig probleem dat eenvoudig met een doekje op te lossen was.

Onder de Krimmler wasserfälle, een plek waar je niet droog blijft, en de camera dus ook niet (foto; Hetwie)

Het was soms moeilijk om het beeld in de zoeker te beoordelen op een goede belichting. Dit is natuurlijk altijd moeilijk in de volle zon of in de duisternis van de schemering; alles hangt af van de helderheid van het scherm en in het geval van de Sony ook de EVF. Menig foto, gefotografeerd in diafragmavoorkeuze, bleek te donker of te licht omdat ik aan de hand van het beeld in de zoeker het nodig achtte om belichtingscorrectie toe te passen. Ik heb me keer op keer moeten verplichten om het histogram goed in de gaten te houden en daarop te sturen, meer nog dan wat ik normaal met mijn spiegelreflex camera doe. Het mooie is dat het histogram ook in de zoeker zichtbaar gemaakt kan worden, hoewel dit wel ten koste ging van andere informatie, zoals bijvoorbeeld de digitale waterpas.

Al die informatie in de zoeker en op het LCD scherm moet je ook gebruiken wanneer je 's-nachts de sterrenhemel gaat fotograferen. Er is geen optische zoeker en geen klein secundair scherm met camera instellingen. Je moet werken met een fel verlicht LCD of EVF scherm wat je nachtzicht compleet vertroebeld. Zelfs het uitzetten van het scherm via een knop die ik daar aan toegewezen had liet het scherm niet volledig uit gaan; het bleef oplichten. Wellicht dat dit niet helemaal correct door mij ingesteld was, aangezien ik het ter plekke, in het donker moest uitpluizen in de jungle wat menu heet. Dit is duidelijk iets dat in het daglicht, in alle rust uitgezocht moet worden en niet als je al aan het fotograferen bent.

De Melkweg fotograferen gaat goed met de hoge ISO waarden die de camera aankan. Let op de meteoriet (Perseïde meteoor) links boven. Het felle LCD scherm of de EVF kan het nachtzicht parten spelen (Canon EF 24-70L II @ 24mm | ISO6400 | f/2,8 | 8sec | Lonely Speck Pure Night filter)

Een gemis waar ik tegenaan liep was het gebrek aan een BULB-timer en interval of timelapse functie. Het fotograferen met lange sluitertijden of het maken van een lange serie sterrenfoto's voor sterrensporen was hierdoor niet mogelijk. Althans, geen sluitertijden langer dan 30 seconden zonder de ontspanknop ingedrukte te houden, of het herhaaldelijk de ontspanknop indrukken om foto's met langere sluitertijden achter elkaar te maken. Daar is natuurlijk altijd wel een afstandsbediening voor te verkrijgen, maar dit soort simpele softwarematige hulpmiddelen zijn eenvoudig aan de mogelijkheden toe te voegen. Er bestaat wel een App om via de smartphone de camera te bedienen, maar dit is in het duister van de nacht ook niet ideaal. Ik had deze App niet ter beschikking.

Langer dan 30 seconden belichten kan alleen met een afstandsbediening (indien je de ontspanknop niet handmatig in wil blijven houden) omdat een BULB-timer ontbreekt. Gelukkig is dit niet altijd nodig (FE 16-35mm @ 30mm | ISO100 | f/11 | 30sec | Haida polarisatie + Lee 0,9ND grijsfilter)

Een full frame sensor stelt enige eisen aan de objectieven. Omdat de sensor zo groot is moet het beeld wat een objectief projecteert de hele sensor omvatten. Dit is de reden waarom de objectieven voor de A9 niet kleiner zijn dan die van een grotere spiegelreflex camera. Die objectieven moeten wel op de kleine camera body passen, en dat doen ze natuurlijk. Hierdoor is de ruimte tussen de grip en het objectief wel wat krapper dan ik gewend ben. Dit levert voor mij weinig problemen op omdat mijn handen niet zo groot zijn, maar het zou misschien wel wat krap aan kunnen voelen voor personen met grotere handen.

De ruimte tussen een objectief en de grip kan wat krap aanvoelen omdat de camera zo klein is.

Actiefotografie

Wie de specificaties van de Sony A9 er op naslaat ziet direct dat dit een camera is die gemaakt is voor actie. Met 20 beelden per seconde, 693 focuspunten die over meer dan 90% van het beeldoppervlak verdeeld zijn, een geheugen buffer waar 364 foto in passen en een razend snel en nauwkeurig AF systeem, schreeuwt deze camera ACTI. Als je dan hoog op een berg staat en er roofvogels over vliegen kun je er niet omheen om het met dit snelheidsmonster vast te leggen.

Roofvogels op grote afstand vereisen geen geavanceerde, supersnelle actie camera. (FE100-400mm @ 400mm | ISO100 | f/13 | 1/320)

Dit is natuurlijk absoluut geen uitdaging voor eender welke camera dan ook. Hoog in de lucht, ver weg, zwevend op thermiek, cirkelen deze buizerds rustig en beheerst voor wolken en bergtoppen. Het zijn dan ook geen actie foto's, maar eerder sfeervolle landschapsfoto's geworden. Daar is niets mis mee, maar het stelt de camera zeker niet op proef. Daar is iets meer actie voor nodig.

Die nodige actie kreeg de Sony A9 bij het fotograferen van een paard in volle galop. In deze speciaal hiervoor geregelde fotosessie mocht de camera zich bewijzen op het gebied waarvoor het ontworpen is. Als vergelijk had ik de Canon EOS 1Dx, een iets oudere maar bewezen actiecamera. Natuurlijk blijft de Canon EOS 1Dx met zijn 61 AF punten en 12 beelden per seconde ver achter op de Sony A9, maar ik ben er van overtuigd dat actiefotografie meer is dan alleen specificaties. Het leek me goed om deze twee naast elkaar te gebruiken.

Beide camera's heb ik vergelijkbaar ingesteld: sluitertijdvoorkeuze op 1/2000sec, auto-ISO en AF over het volledige veld en zo intelligent mogelijk. De lichtmeting staat op volledig veld en de witbalans op daglicht. Uiteraard met de beeldsnelheid op de hoogste stand en in het geval van de Sony A9 de beeldkwaliteit gecomprimeerd RAW om de 20 beelden per seconde mogelijk te maken.

De Sony A9 naast de Canon EOS 1Dx. Hoewel de camera's in grootte flink verschillen, maakt het wat objectief niet uit. Beide objectieven zijn een 100-400mm zoom

Het fotograferen van actie blijkt zoals verwacht geen enkel probleem voor de camera. Het tegemoet komende paard wordt mooi scherp gehouden door de snelle autofocus. Wat vervreemdend overkomt is de stilte van de camera. Aan niets is te horen dat er gedurende de seconden dat ik gestart ben met fotograferen maar liefst 20 beelden per seconde gemaakt worden. De enige indicatie is een kader dat in de zoeker knippert bij elke foto die gemaakt is. Naast die visuele indicatie zie ik een aanduiding dat de buffer zich langzaam vult. Het zijn indicaties die makkelijk over het hoofd gezien kunnen worden als er op de actie geconcentreerd wordt. Met een buffer voor 365 gecomprimeerde RAW beelden hoef je niet bang te zijn dat de snelheid van de camera snel achteruit zal gaan; het duurt 18 seconden voor het zover is. Dat lijkt weinig, maar dat is het niet. Hoewel ik dacht het aanstormende paard een tiental seconden te fotograferen, bleek dit net iets meer dan 5 seconden te zijn, met een vangst van maar liefst meer dan 100 foto's.

Meer dan 100 foto's in iets meer dan 5 seconden. Dat is voldoende beeldmateriaal om uit te kiezen. Er blijken maar 2 foto's niet 100% scherp te zijn. Deze zijn met een rood kruis aangeduid.

Het kost veel tijd om de beelden van de buffer naar de geheugenkaart te schrijven. Bij een compleet gevulde buffer duurt het bijna een minuut voor alle foto's op de SD kaart staan. Tijdens het leegstromen van die buffer is het mogelijk om opnieuw foto's te maken; je hoeft er dus niet op te wachten. Maar je moet wel wachten voor je iets in het menu kunt veranderen want dat is tijdens het wegschrijven volledig geblokkeerd. Het is vreemd dat Sony niet gekozen heeft voor een snellere geheugenkaart. Ter vergelijk, de Canon EOS 1Dx mark II maakt ruim 900 foto's continu waarna het maar een paar seconden duurt voor de buffer leeg is.

Een van vele foto's, haarscherp en bevroren in de beweging door de snelle sluitertijd.(FE100-400mm @ 200mm | ISO1600 | f/5,6 | 1/2000sec)

Tijdens het fotograferen ben je natuurlijk niet continu foto's aan het maken. Je wacht het moment af waarop je start met fotograferen. Ik gebruik de AF-ON knop om de autofocus te activeren en het half indrukken van de ontspanknop om de belichting te meten. Er moet in de ontspanknop een duidelijk drukpunt zitten om te weten wanneer je de knop maar half indrukt, en helemaal indrukt. Het viel op dat dit drukpunt heel slecht te voelen is waardoor het regelmatig voorkwam dat ik al foto's aan het maken terwijl ik dat nog niet wilde. Normaal gesproken is dit duidelijk hoorbaar, maar in de stille modus van de Sony A9 is dit alleen zichtbaar in de zoeker. Tegen de tijd dat je dit merkt, kunnen er al een paar seconden voorbij zijn. Dat zijn al heel snel tientallen foto's die onbedoeld gemaakt worden, die ook allemaal naar de geheugenkaart geschreven moeten worden. Dat lijkt niet zo'n probleem, maar bedenk dat al die tijd het menu niet te gebruiken is waardoor je niet snel een instelling kunt veranderen.

Het moment dat ik overschakelde van de Sony A9 naar de Canon EOS 1Dx was dit een wereld van verschil. Beide camera's zijn razend snel, maar de EOS 1Dx klinkt zo luid als een mitrailleur. Het geluid is oorverdovend en iedereen in de buurt weet dat je aan het fotograferen bent. De buffer van de EOS 1Dx loopt wel na 36 RAW beelden al vol terwijl de Sony door blijft gaan. Op het gebied van autofocus is de Sony duidelijk een winnaar, mede dankzij de hoeveelheid autofocus punten die bijna het hele beeldveld omvat. Met de Canon is het belangrijk om het onderwerp wat meer in het midden van het beeld te houden.

Fotograferen in de portrait stand kan wat lastiger zijn, tenzij je een aparte grip onder de camera hebt. (FE 100-400mm @ 388mm | ISO1600 | f/5,6 | 1/2000sec)

In zekere zin voelt de Sony A9 zeker als de meerdere aan. Hij is sneller en de autofocus geeft veel meer speelruimte. De gezichts-AF werkt heel nauwkeurig en snel. Maar de Sony A9 is klein en ligt niet als gegoten in de hand. Het voelt wat fragiel aan terwijl een bakbeest als de Canon EOS 1Dx een echt verlengstuk van je hand is. Ik verwacht dat dit ook zo aanvoelt bij een Nikon D4 of D5. Door het grotere formaat zitten de knoppen op de Canon EOS 1Dx ook veel beter onder handbereik (vingerbereik) waardoor je niet je hand hoeft te verschuiven om een knop te bedienen. Maar ook het gevoel en de terugkoppeling van de knoppen op de Canon EOS 1Dx is veel beter. Het verschil tussen de ontspanknop half indrukken en helemaal indrukken is bijvoorbeeld heel duidelijk.

Als ik vanuit mijn standpunt naar actiefotografie kijk zie ik de ergonomie van de camera als iets dat heel erg belangrijk is, veel belangrijker dan de grootte en gewicht van de camera. Zeker wanneer met grote en zware objectieven gefotografeerd gaat worden maakt het niet zoveel uit of een camera 700 gram weegt of 1500 gram. Wil je actie in de portrait stand fotograferen is een extra verticale ontspanknop erg prettig. Hiervoor moet bij de Sony A9 een extra grip gekocht worden waarmee de kleine afmetingen en het geringe gewicht van de Sony natuurlijk deels teniet gedaan wordt. Maar zelfs met dat zullen de knoppen dicht op elkaar blijven zitten, en je vingers bijna klem tussen de handgrip en het objectief.

Een groter camera is niet altijd slechter. In het geval van ergonomie heeft de EOS 1Dx een voorspong. Wat techniek betreft blijft de oudere 1Dx natuurlijk ver achter.

Behalve een paard in galop ben ik ook een rennende hond gaan fotograferen. Anders dan een de rechte lijn die een paard volgt rent een hond veel chaotischer met veel snelheids- en abruptere richtingsveranderingen. Het volgen is moeilijker dan bij een paard. Maar ook hier weet de autofocus de actie goed bij te houden, hoewel het soms helemaal fout ging waardoor het aantal onscherpe foto's wel toenam. Dit is niet erg, want met 20 beelden per seconde zit er altijd wel iets bij wat goed is, zeker als je lange series fotografeert.

Vijfentwintig foto's op een rij; dit is wat de Sony A9 fotografeert in iets meer dan een seconde. Hoewel er in dit voorbeeld weinig geschikt beeldmateriaal tussen zit laat het wel zien dat de AF alles prima bij kan houden, ook aan de zijkanten van de foto.

Het viel op dat het prettiger fotografeert met een enkele lange serie foto's dan herhaaldelijk een korte burst. De buffer is groot genoeg om continu fotograferen toe te laten. Bovendien wilde de camera na elke burst de laatste foto tonen, waardoor het bewegend onderwerp niet langer te volgen was. Dit kan een instelling zijn op de camera die ik over het hoofd heb gezien, want nogmaals; nagenoeg alles is naar wens in te stellen.

Heel veel foto's betekent dat je een grotere kans hebt om de juiste houding in beeld te krijgen. De rest gooi je gewoon weg. (FE100-400GM @ 232mm | ISO640 | f/5,6 | 1/2000sec

De hoge beeldsnelheid is ideaal voor dit soort foto's, maar je krijgt wel heel veel foto's waaruit je moet selecteren. (FE100-400mm @ 324mm | ISO800 | f/7,1 | 1/2000sec)

De eerste keer dat ik las van een fotograaf die met vele duizenden foto's thuis kwam nadat hij met de Sony A9 sport mocht fotograferen, dacht ik dat dit wel heel overdreven was. Nu ik zelf de camera heb mogen gebruiken blijkt dat dit niet eens zo ongewoon is. De camera is zo razend snel dat er al honderden foto's uit een enkele actie kunnen komen, en dat tikt aan. Drie fotosessies van misschien elk een half uur, waarin ik een paar minuten echt foto's aan het maken was, leverde al een totaal aan 3500 foto's op. Het is niet te doen om al die foto's ook daadwerkelijk te bewaren of te bewerken. Wie met deze beeldsnelheid vaak fotografeert moet leren selecteren en weggooien. Vooral dat laatste, want de beelden stapelen zich snel op. Een of twee foto's van een serie zou voldoende moeten zijn.

De snelheid van de Sony A9 is groot genoeg om de serie beelden als film te gebruiken. Ik heb van een aantal series een time-lapse gemaakt, zowel van de foto's zelf, als van het scrollen op het LCD scherm op de camera. Het geeft een goed idee hoe snel deze camera is.

Hoewel het mogelijk is om van die 20 beelden per seconde een redelijk filmbeeld over te houden, blijft het niets meer dan een aardigheidje. Ben je echt op zoek naar filmbeelden, dan kun je natuurlijk beter de echte filmfunctie gebruiken. Aangezien ik fotograaf ben en geen filmer, heb ik geen aandacht besteed aan het filmen met de Sony A9.

Het is jammer dat ik de oog-AF niet heb kunnen gebruiken. Deze geroemde optie herkent de ogen van je onderwerp en houdt de focus daarop vast. Dit kan heel ideaal zijn bij het fotograferen van mensen. De twee objectieven die ik ter beschikking had leken deze optie niet te ondersteunen, tenzij er een instelling niet correct stond. Gelukkig had ik gezichts-AF als alternatief, wat voldoende was in mijn situaties.

In volle vaart recht op de camera af. Helaas werkte de eye-focus niet met de objectieven die ik ter beschikking had. Maar het gezicht wordt goed herkend en de scherpte blijft goed gehandhaafd. (FE100-400mm @ 394mm | ISO500 | f/5,6 | 1/2000sec)

De resultaten

In feite mag van elke moderne camera verwacht worden dat de beelden die het produceert goed zijn. De uiteindelijk uitstraling van een foto is vrijwel altijd het resultaat van een nabewerking. Zo ook de foto's in deze review; ze zijn stuk voor stuk naar smaak in Lightroom bewerkt.

Maar…hoe goed de nabewerking ook is, zonder goed basismateriaal kan het nooit iets worden. Dat zit bij de Sony A9 wel goed, zowel bij hoge als bij lage ISO waarden. Ik heb de Sony A9 zonder enig probleem tot ISO3200 gebruikt. Zelfs ISO6400 of ISO12800 ziet er goed uit, hoewel ik de indruk krijg dat ISO12800 meer ruis vertoont dan enkele concurrenten. Hoger moet je niet gaan, want dan gaat de kwaliteit sprongsgewijs achteruit. Maar wie een hoge ISO camera wil kan dan ook beter uitwijken naar een A7S II. Ook het dynamisch bereik is meer dan voldoende. Schaduwdelen zijn goed te herstellen zonder een storende toename aan ruis, maar dit is natuurlijk ook afhankelijk van de gebruikte ISO waarde.

Een echt vergelijkende test heb ik niet uitgevoerd. Voor dat soort testen verwijs ik liever naar de specialistische testsites. Ik kan wel zeggen dat in het gewone gebruik, zowel met kiekjes, landschappen, als bij actiefotografie, de resultaten gewoon heel goed zijn. Precies wat je van een moderne camera mag verwachten.

De AF werkt zonder problemen, zelfs als het onderwerp klein in de foto staat. (FE100-400mm @ 400mm | ISO400 | f/5,6 | 1/125

Fotograferen met tegenlicht in de natuur is altijd mooi. Het dynamisch bereik van de camera is dan erg fijn. (FE100-400mm @ 192mm | ISO100 | f/6.3 | 1/250)

De vroege avond op de Salvenberg (FE16-35mm @ 16mm | ISO100 | f/8 | 1/500 | Haida polarisatiefilter)

Met 20 beelden per seconde is het geen probleem om het goede moment vast te leggen. (FE100-400mm @ 400mm | ISO2000 | f/5,6 | 1/2000

Alles op een rijtje

Welke camera je ook kiest, ik ben er van overtuigd dat tegenwoordig de verschillen onderling minimaal zijn. Alleen in extremen zullen sommige camera modellen beter zijn dan anderen. Dit geldt ook voor de Sony A9; de foto's die ermee gemaakt worden zijn prima in orde. Uiteindelijk is het de fotograaf die bepalend is voor de kwaliteit. Het gebied waar deze kleine camera in uitmunt is de beeldsnelheid en autofocus prestaties. Die zijn ronduit fantastisch en in zekere zin in lijn met de gevestigde orde op het gebied van dit soort fotografie: de Canon EOS 1Dx mark II en de Nikon D5. Het grote verschil met de gevestigde orde is de vormgeving, het formaat en de ergonomie.

Deze twee zijn aan elkaar gewaagd. De Sony A9 is sneller, heeft een betere AF, maar de Canon EOS 1Dx ligt beter in de hand. Welke de voorkeur heeft komt uiteindelijk aan op persoonlijke voorkeuren. Geen van beide is slechter dan de andere.

Het is mijn overtuiging dat een actie camera niet licht en compact hoeft te zijn, zeker niet als je bedenkt dat er voor actie fotografie vaak enorme objectieven gebruikt moeten worden zoals een 300mm f/2,8 of een 500mm f/4. Een kilo meer of minder maakt dan niet meer veel uit. Het is belangrijker dat de camera als gegoten in de hand ligt, dat de camera het gevoel geeft dat je wereld aan kan. De Sony A9 heeft me dat gevoel niet gegeven. Althans niet tijdens de actiefotografie. Het is zo dat de autofocus heel goed is, en dat de camera razend snel is, maar techniek is niet alles. Ik denk dat Sony de camera qua ontwerp veel meer op de actiefotograaf had moeten richten in plaats van het ontwerp van de A7-serie. Dat is immers een totaal andere camera.

Als het op de meer algemene fotografie aankomt, de manier hoe ik de camera gedurende de weken in Oostenrijk gebruikt heb, dan is het formaat en gewicht van de camera niet eens zo slecht. Mits je de objectieven er een beetje op uitzoekt om te voorkomen dat je toch met een flink gewicht aan apparatuur rond loopt. Toch zou ik in dat geval niet voor de Sony A9 gekozen hebben maar voor een van de andere modellen, waarbij een grote voorkeur voor een Sony A7R II. De snelheid, wat voor de A9 het belangrijkste is, heb je voor de meeste soorten fotografie niet nodig.

Het gebruik in Oostenrijk onder verschillende omstandigheden. Voor dit soort fotografie is geen hoge snelheidscamera nodig.

Als ik dit alles op een rijtje zet, denk ik dat de Sony A9 een heel geschikte camera voor een dierenfotograaf kan zijn. Snelheid en het stil fotograferen kunnen daar hele hoge ogen gooien. Niet langer wordt een dier opgeschrikt door het luide gerateld van een spiegelreflex camera. Bovendien kun je met een adapter de enorme telelenzen gebruiken van Canon of Nikon, mocht de FE 100-400mm van Sony niet voldoende bereik hebben.

Een overstap naar Sony?

Dankzij de Sigma adapter was het mogelijk om mijn Canon objectieven op de Sony A9 te gebruiken. Dat was een hele welkome mogelijkheid waarvan ik ook heel veel gebruik gemaakt heb. Het behoud van autofocus en de mogelijkheid tot focus-peaking bij handmatig scherpstellen was simpelweg ideaal. Je moet er wel de prijs van een minder snelle autofocus voor betalen, maar dat is voor de meeste fotografie niet echt van belang. Als het formaat camera je aanspreekt, dan is een overstap erg laagdrempelig. Je kunt je objectieven immers behouden en blijven gebruiken.

Fantastisch toch, als je de objectieven die je al hebt kunt blijven gebruiken? Als je op zoek bent naar een kleine camera is een overstap eenvoudig gemaakt.

Sony heeft mij persoonlijk met de A9 niet over de streep getrokken. Ik ben onder de indruk van de prestaties die deze kleine grote camera kan neerzetten, en de flexibiliteit die er geboden wordt met betrekking tot het configureren van de camera. Die zijn simpelweg ongeëvenaard. Maar het hanteren van de camera, en het gevoel in de hand was voor mij niet prettig.

Tot slot zet ik de voordelen en nadelen zoals ik ze ervaren heb op een rij, gevolgd door een selectie van foto's die ik met deze mooie camera gemaakt heb.