Perseïden, de meest spectaculaire sterrenregen van het jaar waar er tussen de 50 en 80 vallende sterren per uur te zien zijn. Elke zomer komen de stofdeeltjes die zijn achtergelaten door de komeet Swift-Tuttle in botsing met de dampkring van de aarde en deze veroorzaken lichtstrepen aan de hemel die wij vallende sterren noemen. Wie wil proberen om de sterrenregen te fotograferen, of wie eens vallende sterren op de foto wil zetten, is dit hèt ideale moment.

Vallende sterren zijn natuurlijk geen echte sterren die uit de hemel vallen. Het zijn stofjes en steentjes die uit het heelal naar de Aarde vallen. Dit gaat met enorme snelheid waardoor de stofjes verdampen en een lichtspoor in de atmosfeer achterlaten. Steentjes verbranden en zijn de heldere meteorieten. Als die steentjes groter zijn zijn ze extreem helder en spreken we van boliden. Die zijn het spectaculairste.

De snelheid waarmee de Perseïden de dampkring binnen dringen is gemiddeld 59 kilometer per seconde, wat omgerekend ongeveer 213.840 km per uur is. De lichtsporen verschijnen en verdwijnen in een fractie van een seconde. Ze zijn helder, maar duren heel kort waardoor het moeilijk is om ze goed op de foto te krijgen. In dit blogje probeer ik wat tips te geven zodat het toch lukt. Het enige wat ik niet kan geven is geluk, want je moet de camera nèt op het goede stukje hemel richten.

Perseus

Alle vallende sterren van de Perseïden lijken uit één enkel punt te komen. Dit wordt het radiant genoemd. De plek van dit radiant ligt in het sterrenbeeld Perseus; vandaar de naam Perseïden. Hoewel ze daar vandaan komen waaieren ze over de hele hemel uit. Het slechtste wat je kunt doen tijdens het fotograferen is het richten op het sterrenbeeld zelf. Het is beter om de camera op ongeveer 45° van het sterrenbeeld te richten. Daar is de kans het grootst. En hoe meer groothoek je hebt, hoe groter de kans dat de vallende sterren in je beeldveld komen.

Gebruik een sterrenkaart

Het is niet echt nodig om het sterrenbeeld ook daadwerkelijk te vinden. Probeer het in de richting van het (Noord-)Westen en de kans is groot, maar het blijft een beetje een gok. Tijdens het fotograferen heb je in ieder geval de tijd om Perseus te vinden. Als je de "W" van het sterrenbeeld Casseiopeia vindt, staat ongeveer Perseus links daarvan. Wil je meer hulp, kijk dan op de site van http://hemel.waarnemen.com voor hemelkaartjes.

Apparatuur

Er zijn geen hulpmiddelen nodig om vallende sterren te zien. Om te fotograferen moet je wel rekening houden met een aantal zaken. Omdat vallende sterren snel bewegen, geven ze ondanks de helderheid effectief weinig licht af. Dit betekent dat je sensor zo gevoelig mogelijk moet maken, en zoveel mogelijk licht door je lens laten vallen. Dit komt neer op een (extreem) hoge ISO en een minimale lensopening van f/2,8 of groter. De sluitertijd doet er weinig toe, hoewel we natuurlijk wel een 'goede belichting' moeten hebben. Het beste is om een groothoek objectief te gebruiken om zo zoveel mogelijk hemel op de foto te krijgen. De kans dat er een meteoriet in beeld komt is dan veel groter.

Fisheye objectief en een draadontspanner.

Zorg voor een donkere plek met goed uitzicht op de hemel. Probeer uit de buurt van steden, kassen of straatverlichting te blijven. Hoe donkerder hoe beter. Kies ook een leuke compositie; alleen lucht is saai. Een horizon erbij of water op de voorgrond kan alleen maar waarde toevoegen aan de foto. Wees creatief.

Als uitgangspositie adviseer ik de volgende instellingen op je camera:

De keuze van de sluitertijd wordt beperkt door de gekozen ISO en diafragma waarde. In Nederland is zoveel lichtvervuiling aanwezig dat het mogelijk is om met bijvoorbeeld ISO6400 en f/2,8 een opname te maken die overbelicht is. Probeer daarom proefondervindelijk wat nog mogelijk is. Maak een foto met 30 seconden en maak de sluitertijd korter als de foto te licht is. Bedenk wel dat het scherm op je camera in het donker al snel tè licht lijkt. Controleer eventueel het histogram om het zeker te weten.

Als je de sluitertijd zo optimaal ingesteld hebt kun je beginnen met fotograferen. Zorg dat je de camera op serieopnamen hebt staan, de ruisonderdrukking uit, en druk op de knop van je draadontspanner om die vervolgens te vergrendelen. De camera zal continu foto's blijven maken met de sluitertijd die je ingesteld hebt – net zoals het fotograferen van sterrensporen. Dan is het wachten… en wachten… en genieten van alle vallende sterren die te zien zijn, of het vinden van de sterrenbeelden aan de hemel.

De Perseïden in 2014.

Ga niet tussendoor kijken of er vallende sterren op de foto staan als je er een hebt gezien. Op het kleine scherm van je camera is dit toch al moeilijk en het heldere licht van dit scherm zal je verblinden waardoor je opnieuw moet wennen aan het donker. Blijf gewoon genieten terwijl de camera zijn werk doet. Verzet de camera ook niet continu als je vallende sterren aan een andere deel van de hemel ziet. De verdeling van vallende sterren is willekeurig, dus ook daar waar je camera op gericht hebt zullen aan bod komen. Maar je kunt natuurlijk na een half uurtje ook je camera verzetten voor een nieuwe compositie.

Geen vallende sterren

Soms zie je een ster bewegen en steeds helderder worden. Dit gaat geleidelijker tot het een bijzonder helder object is geworden. Binnen 30 seconden zwakt dit licht weer af en verdwijnt de ster. Dit is een typisch beeld van een iridium flare: de reflectie van zonlicht in de zonnepanelen van een satelliet. Ze zijn mooi om te zien, maar vergis je niet: dit is geen vallende ster. Een vallende ster is snel, heel snel, waardoor je ze vaak alleen in een flits ziet. Iridium flares zijn langzaam.

Ruimtestation ISS gaat snel.

Er zijn nog meer objecten te zien: een heldere ster die bijzonder snel over vliegt is het ruimtestation ISS. Ik weet niet of die nu over komt, maar als dat gebeurt merk je het direct. Wat vervelender is zijn de (vele) vliegtuigen die overkomen. Het zijn lichten met knipperlichten erlangs, vaak herkenbaar rood en groen. Ze lijken in willekeur en in bochten door de hemel te trekken. Ik verwijder ze altijd uit de foto aangezien ik ze storend vind.

Perseïden

Natuurlijk staat het continu fotograferen met de instellingen die ik geadviseerd heb garant voor heel veel foto's. Bij een sluitertijd van 15 seconden zijn dat 4 foto's per minuut, ofwel 240 per uur. De meeste foto's zullen geen vallende sterren laten zien. Het is dus zaak om ze later thuis een voor een te bekijken en de foto's eruit te selecteren waarop iets te zien is. Een ding is zeker: er zullen veel sterren op staan. Je kunt de foto's met vallende sterren natuurlijk later combineren tot één enkele foto. Dat levert mooie en vaak indrukwekkende resultaten op. Al helemaal wanneer je een mooie compositie hebt gevonden.

Zoals in de laatste foto te zien is, kunnen de meteorieten klein op de foto staan. Dit komt natuurlijk door de extreme groothoek. Hoewel de kans groter is om ze op de foto te krijgen, kunnen ze minder indrukwekkend zijn. Wie de kans wil hebben de Perseïden groter en indrukwekkende op de foto te krijgen zal een langer brandpunt kunnen gebruiken. Denk aan 35mm of zelf 50mm. Een langer brandpunt zou ik niet adviseren omdat het stukje hemel dat op de foto komt dan heel erg klein wordt.

Dingen om aan te denken

Wanneer je op pad gaat om de Perseïden, of welke sterrenhemel dan ook, op de foto te zetten, denk dan aan een paar belangrijke dingen.

Condens
Het kan zijn dat het 's-nachts flink afkoelt. Dat kan het vervelendste effect hebben op je apparatuur: condens. Dit kan enigszins tegen gegaan worden door je camera te verwarmen of in te pakken.

Ruis
Omdat het fotograferen van vallende sterren een hoge ISO vereist, en tijdens het fotograferen de ruisonderdrukking uitgezet moet worden wil je niet na elke foto een wachttijd hebben voor deze functie, dan is de kans aanwezig dat er veel ruis in de foto's ontstaat. Dit kan in de nabewerking (bijvoorbeeld ruisonderdrukking in Photoshop of Lightroom) of door een aantal darkframes te maken.

Meer doen met al die foto's
Wanneer je ongeveer 240 foto's per uur aan het maken bent, en je staat er een uur, kun je meer doen met de foto's dan alleen het selecteren van de foto's met vallende sterren. Al die foto's kunnen natuurlijk gecombineerd worden tot één enkele foto met sterrensporen. Zelfs als je geen enkele vallende ster te pakken hebt, kun je toch een bijzondere foto maken van al die opnamen.

Startrail

Een laatste woord

Meteorieten fotograferen is leuk, ontspannend fotograferen. Het kost tijd en het wachten kan besteed worden aan het kijken naar de sterrenhemel, met op de achtergrond het regelmatige geklik van de camera. Zorg voor een lege geheugenkaart en een volle batterij (of twee). Zorg voor een veilige plek om te staan/zitten en ga vooral genieten. Ik hoop dat het de komende dagen helder is en blijft. Laat je niet afschrikken door enkele wolkjes, maar het is beter als het kraakhelder is. Ik ben benieuwd of het gaat lukken en wat de resultaten zullen zijn.

Succes!