Review van de Sony A9 III en 300mm f/2.8GM OSS

Review van de Sony A9 III en 300mm f/2.8GM OSS

Review van de Sony A9 III en 300mm f/2.8GM OSS

Met het verschijnen van de Sony A9 mark III is er heel wat commotie in de fotografiewereld ontstaan. En met recht, want het is de eerste camera met een global shutter. Dit betekent dat de sensor niet langer lijn voor lijn uitgelezen wordt, maar in één enkel moment. Ik kreeg de camera met de indrukwekkende FE 300mm f/2.8GM OSS voor een uitgebreide review.


De digitale sensor werkt als een televisie of monitor, het beeld wordt lijn voor lijn opgebouwd en dat kost tijd. Hierdoor ontstaat er vervorming van verticale lijnen wanneer er snelle bewegingen gefotografeerd worden. Het onderwerp is namelijk van plaats veranderd in de tijd die nodig is om het beeld op te bouwen. Dit wordt het rolling shutter effect genoemd. Sommige camera’s hebben daar meer last van dan anderen.

Dit rolling shutter effect treedt minder snel op bij een mechanische sluiter, maar niet helemaal. De enige manier om het volledig te voorkomen is het in één enkel moment uitlezen van de sensor. Dat doet een global shutter.

Een camera met een global shutter kan geen mechanische sluiter meer hebben. De sensor moet namelijk volledig aan het licht blootgesteld blijven. Hierdoor ontstaat nog een ander voordeel; er is geen flits-synchronisatietijd meer. Hierdoor is het mogelijk om met elke gewenste sluitertijd te flitsen.


De revolutionaire Sony A9 mark III

De A9-serie van Sony is vanaf het eerste model al gericht op actiefotografie. Ze zijn in staat om op hoge snelheid continu beelden te maken zonder black-out in de zoeker. De A7-serie blijft over het algemeen steken op ‘slechts’ 10 beelden per seconde. Natuurlijk mag de Sony A1 niet vergeten worden, die wat beeldsnelheid niet onder doet voor de A9-serie.

Wat de Sony A9 mark III zo revolutionair maakt is de global shutter. Daarmee is deze camera in feite naar het volgende niveau getild. Dit komt wel een prijs, zowel letterlijk als figuurlijk, wat in deze review nog aan bod komt.

Specificaties Sony A9 III

Voor we de camera nauwkeurig onder de loep nemen is hier een lijst met de belangrijkste specificaties om een idee te hebben van de mogelijkheden die De A9 mark III biedt.

  • 25.2 megapixels stacked full frame CMOS sensor
  • Hybride AF met herkenning voor mens, dier, vogel, insect, auto, trein en vliegtuig
  • Scherpstelgevoeligheid van -5 EV - 20 EV bij ISO 100 en f/2-objectief
  • In-Body Image Stabilization (IBIS) tot maximal 8 stops
  • ISO bereik van 250 tot 25.600 (uitbreidbaar tot ISO 125-51.600)
  • Volledig beweegbaar en kantelbaar 3,2 inch LCD -scherm van 2,1 miljoen pixels
  • 9,44 miljoen pixel OLED-EVF met 0,9x vergroting en maximaal 200 fps verversing
  • Maximale sluitertijd 1/80.000 seconde
  • Maximale beeldsnelheid 120 beelden per seconde met volledige AF/AE-tracking
  • Pre-capture tot maximaal 1 seconde voor het volledig indrukken ontspanknop
  • Video XAVC S: MPEG-4 AVC/H.264, XAVC HS: MPEG-H HEVC/H.265
  • 4:2:2 10-bit, 4K 60p
  • Dubbel kaartslot UHS-II-SD / CF-Express Type A
  • Time-lapse, auto-framing (video), NR-opname, Bulb-timer
  • NP-FZ100 accu is goed voor 400/530 opnamen (zoeker/LCD-scherm) volgens CIPA
  • Full-size HDMI poorten ethernet/LAN-aansluiting
  • Gewicht: 617 gram
  • Afmetingen: 136 x 97 x 83 mm


De Sony FE 300mm f/2.8 GM OSS

Deze review is niet alleen over de A9 mark III. De camera werd geleverd met het nieuwe 300mm f/2.8 objectief. Het is een perfect uitgebalanceerd objectief met een lengte van iets meer dan 26 centimeter en een gewicht van slechts 1,74 kilogram.

Specificaties Sony FE 300mm f/2.8 GM OSS

Voor we de camera nauwkeurig onder de loep nemen is hier een lijst met de belangrijkste specificaties om een idee te hebben van de mogelijkheden die De A9 mark III biedt.

  • Afmetingen 12,4 x 26,5 centimeter
  • Slechts 1,74 kilogram (inclusief zonnekap en statiefbevestiging)
  • Verwijderbare statiefbevestiging
  • Minimale scherpstelafstand 2 meter (0,16x vergroting)
  • Focus-limiter voor scherpstelling vanaf 6 meter
  • 11 diafragmabladen voor een rond diafragma
  • Beeldstabilisatie
  • Voorzien van functieknoppen en een functiering
  • Zachte voorkap in plaats van lenskap
  • Bruikbaar met 1,4x en 2,0x tele-converter
  • Insteekfilters van 40,5mm


Het objectief in detail

De FE 300mm f/2.8 GM OSS zier er op het eerste oog uit als elk ander soortgelijk objectief. Het heeft een flinke frontlensdiameter en zonnekap. De lensdop is vervangen door een zachte kap met klittenband.

De schakelaars op de zijkant van het objectief zijn standaard voor dit soort objectieven. Een autofocusschakelaar is aanwezig, en de full time/ DMF schakelaar. Een focuslimiter beperkt de minimale scherpstelafstand en de beeldstabilisatie kan geschakeld worden tussen normale stabilisatie, panning, en een automatische stand.

Behalve de goed proportioneerde scherpstelring is er een functiering aanwezig. Deze kan een slag in beide richtingen maken. Standaard wordt er de powerfocus mee bediend, waarbij de scherpstelling in een constant snelheid plaatsvindt. Dit is ideaal voor video. Desgewenst kan een andere functie toegewezen worden, waarvan de schakeling tussen APS-C en fullframe specifiek voor de A9 mark III beschikbaar is.

De statiefbevestiging is compact en er is voldoende ruimte van de lens om het als handgrip te gebruiken. Het gebruik van een Arca-Swiss statiefplaat geeft meer houvast aangezien de lengte van de statiefvoet zelf niet zo lang is.

De enorme diameter aan de voorzijde maakt het niet praktisch om filters te plaatsen. Daarvoor is er de mogelijkheid voor insteekfilters van 40,5 millimeter.

Fotograferen met de FE 300mm f/2.8 GM OSS

Voor vrijwel alle foto’s die ik met de A9 mark III heb gemaakt is de FE 300mm f/2.8 GM OSS gebruikt. De combinatie tussen de grootste lensopening en de brandpuntsafstand levert een mooie scheiding tussen onderwerp en achtergrond.

Het fotograferen met dit objectief bleek verrassend comfortabel. Het gewicht van de FE 300mm GM ligt erg ver naar achteren, dicht bij de camerabody. Daarmee wordt een uitstekende balans verkregen waardoor je nauwelijks merkt met wat voor soort objectief je werkt. Het lage gewicht van 1,74 kilogram helpt natuurlijk.

De knoppen en de functiering zitten op de plek waar je van nature je hand houdt. De functiering maakt een korte slag naar links of naar rechts waarmee razendsnel een van de geprogrammeerde functies geactiveerd kan worden. De knoppen zelf zijn niet precies aan de zijkant en bovenkant geplaatst, maar enigszins geroteerd. Hierdoor is het niet nodig om de natuurlijk houding va je hand te veranderen wanneer je deze indrukt.


De beeldkwaliteit

Zoals verwacht is de beeldkwaliteit fantastisch. Foto’s vertonen een mooie doortekening en fijn detail. De kleuren zien er goed uit, voor zover dit te bepalen is met de foto’s in de praktijk.

De achtergrond vertoont een mooie onscherpte. Het union-ring effect bij de zogenaamde bokeh-ringen is afwezig. Op f/2.8 is er cateye-vorming van de bokeh-ringen aan in de hoeken van het beeld, maar bij f/5.6 is dit volledig verdwenen.

Het scherpstellen gaat werkelijk razendsnel. Het is nauwelijks nodig om de focus-limiter te gebruiken. De autofocusmotor maakt vrijwel geen geluid en is onder normale omstandigheden onhoorbaar. Dit, samen met de beschikbare powerfocus, is het objectief ook ideaal voor video.


De A9 mark III, de Sony-camera met een goede ergonomie

Het is niet verrassend dat de A9 mark III veel op de voorganger lijkt. Er is dezelfde knop-layout en op de linkerschouder is het dubbele instelwiel. Nieuw is de camera/video/S&Q schakelaar onder het PASM-instelwiel en een extra custom-knop tussen handgrip en lensvatting.

De grip heeft een volledig nieuw ontwerp met een meer aflopende bovenzijde waar de ontspanknop te vinden is. Hierdoor wordt het instelwiel dat daaronder zit veel beter bereikbaar. De hoofdschakelaar is meer verzonken.

Aan de achterzijde is hetzelfde fantastische LCD-touchscreen scherm geplaatst dat voor het eerst op de A7R mark V verscheen. Het is niet alleen kantelbaar, maar daarnaast in alle richtingen beweegbaar.

De camera is voorzien van een full-size HDMI-poort, een ethernet/LAN aansluiting, en een USB-C-PD aansluiting. Natuurlijk ontbreken de flitsconnector, microfoon en koptelefoonaansluiting ook niet. In de handgrip is een dubbel kaartslot, geschikt voor zowel UHS-II-SD als CF-Express Type A kaartjes.

Aan de achterzijde is hetzelfde fantastische LCD-touchscreen scherm geplaatst dat voor het eerst op de A7R mark V verscheen. Het is niet alleen kantelbaar, maar daarnaast in alle richtingen beweegbaar.

De camera is voorzien van een full-size HDMI-poort, een ethernet/LAN aansluiting, en een USB-C-PD aansluiting. Natuurlijk ontbreken de flitsconnector, microfoon en koptelefoonaansluiting ook niet. In de handgrip is een dubbel kaartslot, geschikt voor zowel UHS-II-SD als CF-Express Type A kaartjes.

De knoppen op de A9 mark III zijn goed ontworpen met een duidelijk drukpunt en een goede feedback. Het instelwiel op de achterzijde blijft echter ook bij de A9 mark III het zwakste-punt. De grip van dit instelwiel is ondermaats waardoor bij gebruik te vaak één van de vier ingebouwde drukknoppen wordt ingedrukt met het gevolg dat instellingen onbedoeld veranderd worden.

Het menu zonder verrassingen

Er valt weinig nieuws te vertellen over het menu van de A9 mark III. Dit is vanzelfsprekend het menu met de nieuwe sterk verbeterde layout. Het kan volledig met de knoppen bediend worden, of via het touchscreen zelf.

Omdat het menu niets nieuws brengt, zijn ook de nadelen nog aanwezig. De indeling is op sommige punten wat rommelig en functies zitten niet altijd op de plek waar je die zou verwachten. Afkortingen in het Nederlands zijn onduidelijk en de hulpfunctie geeft nauwelijks meer informatie. Dit heeft te maken met de vertaling, want veel dingen zijn in het Engels wel duidelijk.

Ondanks dat de nadelen niet specifiek voor de A9 mark III zijn, doet dit toch afbreuk aan het algemene gebruiksgenot van de camera. Daar staat tegenover dat wanneer je eenmaal de functies naar wens hebt ingesteld en de knoppen en het FN-menu voorzien hebt van de functies die je nodig hebt, de noodzaak om in het menu te duiken minder wordt.

Nieuw is de swipe mogelijkheid van het LCD-scherm. Veeg met je vinger vanuit de onderkant en het Fn-menu verschijnt in beeld. Veeg vanuit de linker- of rechterkant in beeld, en ook daar verschijnen de instelmogelijkheden. Het is een handige functie die wel even wat gewenning vergt.


Dynamisch bereik en ISO-prestaties

Door het ontwerp van de global shutter ligt de basis ISO-waarde op ISO 250, maar dit kan geforceerd worden tot een laagste waarde van ISO 125.

Een test van de ISO-prestaties laat zien dat er eerder ruis optreedt dan wat we gewend zijn van de moderne Sony-camera’s. Vanaf ISO 3.200 wordt de ruis merkbaar. Een onderbelichte opname kan bij ISO 400 tot ongeveer vier stops gecorrigeerd worden zonder dat de ruis storend wordt.

Het oplichten van een onderbelichte foto zorgt voor extra ruis. Indien de hoeveelheid ruis overeenkomt met een vergelijkbare ISO-waarde, betekent dit dat de camera ISO-invariant is. Een vergelijk laat zien dat de A9 mark III niet helemaal ISO-invariant is. Tot ongeveer vier stops gaat het ruisniveau gelijk op met de vergelijkbare ISO-waarde.

Verbluffende beeldsnelheid

Er zijn behalve de enkelbeeld-instelling maar liefst vier beeldsnelheden waaruit je kan kiezen. Standaard staat voor de instelling low vijf beelden per seconde ingesteld, vijftien voor medium, 30 voor high en maar liefst 120 beelden per seconde voor high+.

Pas de beeldsnelheden naar wens aan, of schakel één of meer van deze vier snelheden uit in het menu. Hou er rekening mee dat dit uitschakelen niet geldt voor het kiezen van de beeldsnelheid op het instelwiel.

De snelheid van 120 beelden per seconde is indrukwekkend. Druk de knop twee seconden in en je bent direct 240 beelden verder. Met twee snelle UHS-II-SD kaartjes en in ongecomprimeerd RAW-beeldformaat was het geen probleem om continu te blijven fotograferen. De buffer kon het perfect bijhouden.

Ben je bang dat je het moment mist? Schakel dan de pre-recording functie in. Daarmee gaat de camera al beelden opnemen wanneer de ontspanknop half ingedrukt wordt. Op het moment dat er doorgedrukt wordt om foto’s te maken, worden de beelden tot maximaal 1 seconde voor het volledig indrukken van de ontspanknop ook opgenomen.

Het scherpstellen met de A9 mark III

Net als bij de A7R V maakt de autofocus van de A9 mark III gebruik van objectherkenning en een AI-engine voor tracking. Er is keuze tussen mens, dier, vogel, insect, auto/trein, vliegtuig, en de combinatie dier/vogel. Een automatische keuze ontbreekt helaas.

Behalve deze keuze biedt elk onderwerp nog een scala aan specifieke instellingen om het gedrag van de autofocus te veranderen. Hiermee wordt in feite invloed uitgeoefend op de AI-engine die zorgt voor een snelle en voorspellende tracking van het onderwerp.

Voor oog-AF zijn er een groot aantal aanvullende instellingen mogelijk, zoals persoon-herkenning, schakeling tussen linker- of rechteroog of persoonsprioriteit waarbij enkele gezichten opgeslagen kunnen worden.

Het is natuurlijk fantastisch om zoveel instelmogelijkheden te hebben. Het nadeel is dat het vinden van de beste instellingen voor jouw soort fotografie een complex en tijdrovend proces kan zijn. De kans dat er een verkeerde keuze gemaakt wordt is groot, en kan leiden tot teleurstelling wanneer het resultaat niet volgens de verwachtingen is.

Het was opvallend dat bij het fotograferen van vogels in de omgeving er niet altijd vlekkeloos op het dier scherp werd gesteld. Het leek alsof de camera de vogel simpelweg niet herkende. Voor een reiger in de verte is dit nog begrijpelijk, maar wanneer het dier redelijk dichtbij is zou dit bijna vlekkeloos moeten werken.

Ik trof dit gedrag ook aan bij het fotograferen van onze hond Bruc. Ondanks dat de instellingen zo optimaal mogelijk gekozen waren, vond de camera het takje in de voorgrond belangrijker dan de hond.

Actiefotografie en AF-tracking in de praktijk

De A9 mark III is natuurlijk gericht op actiefotografie met snelle bewegingen en veel actie. Hier geeft de enorme beeldsnelheid van de camera een voordeel. Het stelt je in staat om veel beelden te maken en daaruit het beste moment uit te kiezen.

Voor dit soort fotografie is het volledig ontbreken van het rolling shutter effect belangrijk. Het maakt niet uit hoe snel de actie is, alle lijnen die haaks op de bewegingsrichting staan raken bij de Sony A9 mark III niet langer vervormd.

Tijdens een atletiekwedstijd met veel lopers in beeld was het een uitdaging voor de AI-engine om de loper waarop de focus lag ook daadwerkelijk scherp te houden. Dit bleek in de meeste gevallen goed te gaan, maar niet altijd. Zeker wanneer er veel gezichten in beeld waren was er het risico dat de scherpstelling tijdens het fotograferen plots naar een ander gezicht oversprong.

Bij veel gezichten in beeld is dit begrijpelijk. Helaas gebeurde dat ook wanneer het onderwerp erg duidelijk was. De scherpstelling op een voetballer werd vlekkeloos gedaan waarna de camera na enkele beelden besloot dat een ander persoon verder in de achtergrond belangrijker was. Ik heb geen reden of oorzaak gevonden waarom dit zo nu en dan optrad.

Flitsen met de global shutter

Het ontbreken van het rolling shutter effect is het belangrijkste voordeel van de global shutter. Het andere voordeel is de mogelijkheid tot het flitsen met elke gewenste sluitertijd. In theorie betekent dit dat flits gebruikt kan worden tot de snelste sluitertijd waartoe de A9 mark III in staat is: 1/80.000 seconde. In de praktijk is er een limiet.

De flitsintensiteit wordt bepaald door de flitsduur. Hoe langer de flits duurt, hoe meer licht er afgegeven wordt. De belichting bij het gebruik van flits wordt bereikt in de eerste tiende van een seconde van de totale flitsduur, wat weergegeven wordt met de term t0,1.

Een Profoto B10-flitser van 250Ws die ik gebruik heeft een flitsduur t0,1 van 1/400 seconde op volle kracht. Bij elke sluitertijd sneller is dan 1/400 seconde heeft de flitser niet voldoende tijd om het benodigde licht te produceren voor een goede belichting.

Door de flitsintensiteit te verlagen wordt de flitsduur korter. Bij de laagste stand van 0,5Ws is t0,1 bij de Profoto B10 maar liefst 1/14.000 seconde. Dit betekent dat de mogelijkheid tot het gebruik van een flitser bij elke gewenste sluitertijd beperkt wordt door zowel de flitser als de flitsintensiteit.

Een test met de Profoto B10 op halve kracht maakte het mogelijk om een geslaagde belichting te krijgen met een sluitertijd van 1/1.000 seconde. Ik kon 1/1.600 seconde behalen met de flitser op de laagste intensiteit, maar daarvoor moest de flitser wel op 10 centimeter van een onderwerp geplaatst worden om een correcte belichting te krijgen.

Hoewel de global shutter flitsfotografie met elke gewenste sluitertijd mogelijk maakt, is de flitsduur bepalend voor wat voor sluitertijd werkelijk gebruikt kan worden. Dit hangt af van het merk en type flitser dat gebruikt wordt.

Met enig zoekwerk op internet blijkt de Profoto Pro 11 in combinatie met de Profoto Pro Head Plus UV 500W op de laagste intensiteit een t0,1 te halen van 1/80.000 seconde. De normale gangbare flitsers zullen dit niet halen.


Conclusie

Over het algemeen was ik niet te spreken over de ergonomie van de Sony Alpha-camera’s. Er is in de afgelopen jaren wel veel verbeterd, maar die verbeteringen zijn altijd mondjesmaat geweest. Ik was echter aangenaam verrast toen ik de A9 mark II in handen kreeg.

Sony heeft met deze camera de vormgeving dusdanig aangepast dat de camera erg prettig in de hand ligt. De grip is goed vormgegeven, en hoek die de ontspanknop op de grip maakt voelt natuurlijk aan. De instelwieltjes op de linkerschouder zijn een uitkomst voor een snelle wijziging van de transportfunctie en de autofocus. Het enige waar Sony nog wat aan mag verbeteren is het instelwiel op de achterzijde.

Natuurlijk is er de global shutter. Met deze techniek is er nooit meer gevaar voor het rolling shutter effect wat perfect is voor een camera die helemaal op actie gericht is. Het ontbreken van een flits-synchronisatietijd is natuurlijk ook een groot voordeel.

Je kan echter niet elke gewenste sluitertijd voor flits gebruiken. Maar zelfs de 1/1.000 seconde die meestal zonder problemen behaald kan worden is echter nog steeds een flinke winst ten opzichte van een gangbare flits-synchronisatietijd van 1/200 seconde.

Helaas heeft de global shutter een negatieve invloed op de ISO-prestaties en het dynamisch bereik. Dit zal ongetwijfeld in de komende jaren verbeterd worden, maar daar kan de Sony A9 mark III niet van profiteren.

Pluspunten Sony A9 mark III

  • Stacked sensor en global shutter
  • Nooit meer rolling shutter effect
  • Flits-synchronisatietijd tot 1/80.000 seconde
  • 9,44 miljoen pixel OLED-EVF met maximaal 200 fps verversing
  • Kantelbaar 3,2 inch LCD-scherm dat ook nog volledig kantelbaar is
  • Instelwiel voor beeldsnelheid en autofocus instelling
  • Uitgebreide custom-instelmogelijkheden
  • Goede kwaliteit knoppen met goede feedback
  • Ergonomische goed ontworpen
  • Kan tot 120 beelden per seconde vastleggen
  • Pre-recording tot 1 seconde voor indrukken van de ontspanknop
  • Uitgebreide object herkenning en AI-engine voorspelt de beweging
  • Tracking werkt goed als onderwerp gevonden is.
  • Swipe mogelijkheid op het LCD-scherm voor onder andere het Fn-menu
  • Bulb-timer en time-lapse
  • NR-opname mogelijkheid, instelbaar tussen 4 en 32 opnamen
  • Full-size HDMI-poort
  • Buffer is groot

Minpunten Sony A9 mark III

  • ISO-prestaties blijven achter op andere moderne camera’s
  • Autofocus vindt niet altijd het juiste onderwerp
  • Tracking verliest het onderwerp af en toe
  • Bruikbare sluitertijd voor flits is ongeveer 1/500-1/1.000 sec (limiet veroorzaakt door flits, niet door de camera)
  • Knoppen in het instelwiel op de achterkant worden te snel ingedrukt bij rotatie
  • Menu-structuur is niet altijd even logisch
  • Onduidelijk Nederlandse afkortingen in het menu
  • Specifieke en diepgaande instelmogelijkheden maakt het vinden van de perfecte instelling moeilijk
  • Bulb-timer is gelimiteerd tot maximaal 900 seconden
  • De NR-ruisreductie opnamen worden niet in de camera samengesteld

De Sony A9 mark III is perfect voor de fotograaf die op zoek is naar camera die specifiek op actie gericht is. De goede ergonomie, hoge beeldsnelheid, enorme buffer en goede (maar geen perfecte) autofocus mogelijkheden zijn daarin de belangrijkste kenmerken. De global shutter is een fantastische techniek die daarin bijdraagt.

Wie geen actiefotografie beoefent, of slechts sporadisch, zal nauwelijks profijt hebben van de global shutter. De ISO-prestaties en het dynamisch bereik is beperkt wanneer je dat vergelijkt met andere camera’s.

Flitsfotografie heeft ook een voordeel, maar hou rekening met de beperking van je flitser. De studiofotograaf zal er weinig voordeel aan hebben, maar voor invulflits geeft het in ieder geval veel meer speelruimte.


Galerij



Geplaatst in:
Nando Harmsen
Fotograaf

Nando Harmsen is een professioneel trouwfotograaf met als hobby landschapsfotografie. Daarnaast helpt hij graag de (beginnende) fotograaf met tips en trucs, geeft lezingen en workshops over zijn fotografie. Nando heeft door de jaren heen een eigen herkenbare stijl ontwikkeld, wat heeft geleid tot veel publicaties en exposities in zowel binnenland als buitenland.