Natuurlijk is de discussie zo oud als de fotografie zelf. Waar houdt verbeteren op, wanneer wordt het ingrijpen? Feit is dat het steeds makkelijker wordt een loopje te nemen met de werkeklijklheid. Maarten Kuiper geeft interessante voorbeelden.

De discussie

Ik krijg vaak de vraag waarom ik mijn foto’s bewerk, of ik niet in staat ben om mooie foto’s te maken zonder Photoshop en of ik niet vind dat het bewerken van foto's afbreuk doet aan de realiteit. Daar wil ik dit keer even op ingaan.

Voor diegenen die geen gebruik maken van Photoshop maar een ander programma: sorry, ik ken eigenlijk alleen het pakket van Adobe. Laten we het voor het gemak dan maar even beeldbewerking noemen. De tegenstanders van beeldbewerking roepen dat bewerkte foto’s niet echt lijken, dat het de realiteit verbloemt (of juist verduistert) en dat 'goede' foto’s geen beeldbewerking nodig hebben. Voorstanders van beeldbewerking zeggen juist dat het uittreden uit de realiteit een doel op zich is en zeg nou eerlijk, niemand kijkt toch films zonder special effects?

Ten eerste is er de discussie waar beeldbewerking begint. Feit is dat de foto’s uit een digitale camera (ja ook die van u, eigenaar van een Canon 1D X / Nikon D4 of ander super-reflex van een andere fabrikant) altijd een tikkeltje onscherp en flets zijn. Vaak is daar met de software, die je van je camerafabrikant hebt gekregen bij aanschaf van uw camera, wat aan te doen. Dit kan echter ook met o.a. Photoshop. Valt dit dan al onder het bewerken van uw foto’s? Of is dit geen bewerking maar herstellen? Als je kleur- en scherptecorrecties toestaat, waarom dan geen kleurverandering (foto 1).

Foto 1: de grote seizoensverandering. Copyright photojitsu.nl

Er verandert verder niets aan de compositie of onderwerpen in deze foto, alleen de kleur verandert. Begint beeldbewerking dan pas op het moment dat juist deze factoren gemanipuleerd worden? Hoe zit het dan met foto’s die opzettelijk in scène worden gezet. Is dat dan ook beeldbewerking ? Of is het beeldbewerking op het moment dat de realiteit verdraaid wordt? Als beelden mooier/enger/ dromeriger worden gemaakt dan dat ze in werkelijkheid zijn? En wat is dan beter, wel of niet bewerken? Ik denk dat het een discussie is die niemand kan winnen. Belangrijker is te kijken naar de toepassing van de foto.

Er zijn disciplines (sport- en reportagefotografie bijvoorbeeld) waarbij het verboden is om de foto’s te bewerken. Zeker in de journalistieke wereld wordt er zoveel mogelijk gestreefd naar het zo waarheidsgetrouw en objectief overbrengen van de realiteit. In de journalistieke wereld is beeldbewerking dan ook een gevaarlijke tool die gebruikt kan worden in de manipulatie van de mening van een bevolking, zij het positief of negatief.

Een mooi, wel wat zwaar voorbeeld is onderstaande foto (foto 2). In deze foto is de uitsnede al een vorm van beeldbewerking , omdat de kijker een totaal ander beeld wordt voorgeschoteld.

Foto 2: perspective of war, http://www.moillusions.com/2010/01/media-manipulation-illusion-example.html

De kijker, die de linker foto bekijkt, ziet een man die onder schot wordt gehouden, een aangrijpend beeld op een negatieve manier ( kijk wat de agressor doet met onze soldaten). De kijker, die de middelste foto ziet, ziet een oorlogssituatie waarin een soldaat van de vijand(waarschijnlijk) water wordt gegeven, terwijl hij onder schot wordt gehouden. Dit beeld heeft zowel negatieve als positieve invloed op de kijker. Het rechter beeld toont alleen een soldaat die een gevangen vijand te drinken geeft. Dit is een aangrijpend beeld op een positieve manier (kijk onze soldaten zorgen voor de soldaten van de vijand). Onder censuur zal waarschijnlijk de verdediger de inker foto laten zien, de neutrale partij de middelste en de agressor de rechter. In deze vorm van fotografie is beeldbewerking naar mijn mening taboe omdat het de mening en het gevoel van de kijker direct beïnvloedt.

Even een luchtiger voorbeeld. Naast de journalistieke fotografie bestaan er ook stromingen zoals surrealistische fotografie. In surrealistische fotografie, zoals de naam al zegt, wordt juist gestreefd naar beelden die in werkelijkheid niet kunnen (foto 3).

Surrealistische fotografie is een vorm van kunst. Misschien dat de fotograaf echt een reuzenappel met een rits erin heeft en dat hij een koe aan zeven reuzenballonnen heeft gehangen met een zwaailicht voor de veiligheid, maar ik ben er redelijk van overtuigd dat hier beeldbewerking is gebruikt. Is het een goede foto? Naar mijn mening wel. Is er beeldbewerking gebruikt? Overtuigend ja! Doet het af aan de realteit? Ja. Doet dit alles er toe? Nee. In dit voorbeeld is het naar mijn mening totaal geoorloofd om beeldbewerking te gebruiken. Een andere discussie is of je het mooi vindt. Eigenlijk bewerk ik mijn fotos altijd na. Beelden in mijn herinnering zijn vaak veel mooier dan dat ze in werkelijkheid zijn. Ik probeer mijn foto’s ook altijd op een dusdanige manier te bewerken dat ze overeenkomen met mijn eigen herinnering. Ik heb een tweetal foto's geselecteerd die dit visualiseren.

Foto 4: Huis Nijenburg, Heiloo, Copyright photojitsu.nl

In mijn vorige blog schreef ik over de Kattenberg in Heiloo en waarom dit voor mij een speciale plek is. Dit huis (foto 4), huis Nijenburg, staat vlakbij de Kattenberg in hetzelfde Heilooër bos. Nijenburg en de bijbehorende landerijen zijn sinds het midden van de 16e eeuw eigendom geweest van de families Van Egmond van de Nijenburg en Van Foreest. Dit huis had voor mij als kind iets magisch, iets uit een droom. Ik heb op deze foto kleurbewerking toegepast om de herstkleuren de versterken. Daarnaast heb ik de foto in High Dynamic Range geschoten om de lucht en het water in detail op de foto te krijgen. Om de dromerige sfeer te realiseren heb ik het Orton effect toegepast. De foto is al zijn vorm van realisme kwijt, behalve de compositie en onderwerpen, maar komt veel beter overeen met huis Nijenburg in mijn herinnering.

Foto 5: Het gevoel van Sinatra, copyright photojitsu.nl

De laatste foto van deze blog entry (foto 5). Ik ben een groot fan van Frank Sinatra. Aangezien ik zijn muziek in de meest authentieke vorm wilde beluisteren heb ik een Dual 1214 platenspeler gekocht en een aantal originele LP’s (niet de moderne 2010 180gr vinyl versies). Als ik Sinatra luister dan hoor ik klasse, verfijning, de romantiek van de rokerige hotels in Las Vegas. Waar mannen in pak en vrouwen in prachtige jurken aan ronde tafels zitten te dineren, terwijl op het podium een big band staat onder leiding van grootheden zoals Count Basie. De platenspeler staat op mijn dressoir, even als de platen. De kleuren van de foto heb ik aangepast naar Sepia om oudheid uit te stralen. De rook heb ik toegevoegd voor de sfeer. Op deze manier voldoet de foto veel beter aan het gevoel dat ik krijg, als ik de muziek van Sinatra beluister.

Conclusie

Zo! Een heel verhaal. Het gebruik van beeldbewerking gaat gepaard met een hoop mogelijkheden en vormt tegelijkertijd een bron van onzekerheid in de informatie die wij krijgen uit de media. Is beeldbewerking altijd geoorloofd? Naar mijn mening niet, zeker niet als het direct invloed heeft op de relevante realiteit van de kijker. Maar ik denk dat fotobewerking van alle tijden is (ook in de doka gebeurde het) en niet meer weg te denken uit de fotografie. Ikzelf gebruik fotobewerking als middel om mijn foto's beter overeen te laten komen met mijn gevoel en mijn herinneringen in een poging om dit gevoel via een foto over te brengen op de kijker.