Ze zijn er weer, onze altruïstische vrienden. De schoonmakers van het woud (en andere plekken). De paddenstoelen! Deze bijzondere en zeer gevarieerde organismen schieten als (jawel) paddenstoelen uit de grond. Het is dus weer de perfect tijd om er op uit te trekken met je regenjas, waterdichte schoenen, een thermosfles koffie en natuurlijk je camera. Dus spring op de fiets, in de auto, in de bus, de trein, de helikopter, de monocycle, wat dan ook en let's go. Oh, voordat jullie allemaal een andere kant op vertrekken: paddenstoelen groeien het best in loofbos, dus zorg ervoor dat je daar belandt.

De basis

Nu we out and about zijn, is het tijd om paddenstoelen te zoeken. Paddenstoelen, in het Engels mushrooms of fungi, zijn het product van schimmels. Schimmels groeien op plekken waar het vochtig is (zoals de badkamer, maar dat is off-topic) en waar voedingstoffen aanwezig zijn (dus daar waar dode bomen en takken blijven liggen). In het bos is dat… Bijna overal! Zoek naar boomstammen die op de grond liggen, grote takken bedekt in mos, plekken waar veel bladeren zijn gevallen etc.

Ho...kalm...rustig aan! Voordat jullie allemaal als een dolle door het bos heen gaan rennen en foto’s gaan nemen, let even op waar je je voeten neerzet. Het is natuurlijk belangrijk dat er zo weinig mogelijk (het liefst niets) beschadigd wordt. Blijf daarom zoveel mogelijk op wegen en paden en probeer niet op diertjes of plantjes te gaan staan. Daarnaast heb ik nog wat tips, dus let nog even op.

Een paddenstoel fotograferen kan op vele manieren. De meest gebruikte manier is met een telefoon, beetje schuin van boven, platte belichting, veel scherptediepte (waarover later meer), weinig effort, lekker makkelijk, snel klaar toch? Maar, zoals jullie ook wel weten, maakt dit niet de mooiste foto’s.

De eerste tip is dan ook: standpunt! Ik wil niet uit hoogte doen, maar paddenstoelen kun je het beste fotograferen van paddenstoelenhoogte (dus op gelijke hoogte als de paddenstoel), of van onderen. Dat laatste zeker als het om bijvoorbeeld porseleinzwammen gaat die een beetje lichtdoorlatend zijn. De onderstaande foto links is op paddenstoelhoogte (plat op de grond in dit geval) gemaakt. De rechterfoto een beetje van onderen.

Om dit te doen, zul je dus veel squats moeten doen, op je knieën moeten zitten, op je buik moeten liggen etc. Worden we nog fit ook. Zorg er voor dat je iets zachts mee neemt als je last hebt van je knieën. Tegenwoordig zijn camera’s voorzien van handige tilty-flippy schermen (klapschermpjes), waardoor op je buik liggen vaak niet meer nodig is. Handig! Je zult zien dat je, ook wanneer je met je telefoon fotografeert, veel mooiere foto’s krijgt als je je standpunt aanpast. Experimenteer hier dus mee.

De tweede tip: neem een statief mee. Statieven worden doorgaans gezien als onhandig, zwaar, log, en vervelend om mee te nemen, maar ze zijn vaak je beste vriend. Als je paddenstoelen (of andere macro-voorwerpen) fotografeert, is een statief erg handig omdat het in het bos, in de herfst, vaak erg donker is. Je sluitertijd moet daarom langer zijn om voldoende licht op je sensor te krijgen. Soms is de sluitertijd zelfs enkele seconden, wat uit de hand niet meer te doen is. Bij de keuze van een statief moet je op een aantal dingen letten. Zo is het handig dat de poten van het statief plat gelegd kunnen worden (zo kom je dichter bij de grond). Een andere handigheid is als de middenkolom van het statief omgedraaid kan worden. Je camera hangt dan op zijn kop, waardoor je dichter bij de grond komt. In deze gevallen is een tilty-flippy scherm wel echt heel handig.

Wat ook invloed heeft op de sluitertijd (en daarmee het meenemen van je statief verantwoord), is het diafragma dat je kiest. De meeste macro lenzen hebben een maximaal diafragma van f/2.8. Omdat je zo dicht op je onderwerp zit, is de scherptediepte in dat geval minimaal. Voor het fotograferen van paddenstoelen, kies ik daarom vaak voor een diafragma tussen de f/4 en f/8, afhankelijk van de achtergrond en het gewenste effect. Als je een paddenstoel echt van voor tot achter scherp wilt hebben, zit je vaak op f/5.6 – f/8. Het verschil tussen verschillende diafragma’s zie je hieronder (f/4 boven vs f/5.6 onder). Vooral in de achtergrond is het verschil goed zichtbaar. De derde foto is geschoten op f/2, het maximale diafragma van de lens die ik gebruikt heb (Canon RF 85mm f2 Macro).

De derde tip: compositie. Dit is eigenlijk niet echt een tip, want compositie is altijd belangrijk bij fotografie, maar ik wil er toch even wat over kwijt. Het mooiste effect krijg je als je rust zoekt in de chaos die het bos altijd is. Met rust bedoel ik dat er een duidelijk punt van aandacht is, er niet teveel te zien is en dat er geen afleidende elementen zijn in de foto. Eén of twee paddenstoelen, of misschien een trosje, doen het altijd goed en geven het gevoel van ruimte en daarmee rust in je compositie. Zorg er ook voor dat de achtergrond niet te druk wordt met donkere lijnen of juist uitgebeten (spierwitte) bokehballen.

De autofocus mogelijkheden

Natuurlijk is ook de apparatuur die je gebruikt van belang. Met bovenstaande tips en een niet al te beste smartphone kom je maar zo ver. Maar je hebt niet de duurste apparatuur nodig om mooie macro foto’s te kunnen maken. Het belangrijkste is, dat je objectief enigszins dichtbij kan scherpstellen.

Elk objectief heeft een bepaalde minimale scherpstelafstand, in het Engels de minimum focus distance. Deze afstand, in combinatie met de brandpuntsafstand van de lens, bepaald de vergrotingsfactor van het objectief. Des te hoger deze vergrotingsfactor, des te groter kun je kleine dingen in beeld brengen. Een “echte” macro lens, zoals de puristen het noemen, heeft een vergrotingsfactor van 1:1 (of 1x) of hoger. De foto’s in deze blog zijn geschoten met een Canon RF 85mm f2 Macro, welke een vergrotingsfactor heeft van 1:2 (of 0,5x). Voor het fotograferen van de meeste paddenstoelen is een vergrotingsfactor van 0.25-0.3x al zeer geschikt (zoals een 24-105mm vaak heeft), afhankelijk van de grootte van de paddenstoel uiteraard. Google dus even naar jouw lens + magnification om de vergrotingsfactor te achterhalen.

Handige accessoires en nog meer tips

Om te voorkomen dat jullie je aandacht verliezen, volgt hier een sneltreinvaartsamenvatting van de dingen die ik nog had willen vertellen:

Gebruik voor de identificatie van de paddenstoelen een app of je telefoon. Ik heb zelf Shroomify en Mushroom identifier (beide gratis). Een van de meest handige tips die ik las in dergelijk app was “Never munch on a hunch”. Oftewel, als je niet 100% zeker weet of je een paddenstoel kan eten, doe dit dan ook niet! Overigens mag je maximaal 250 gram per persoon meenemen aan eetbare dingen uit het bos.

Een plastic hoes kan uitkomst bieden als het gaat regenen. Niet alle camera’s en objectieven zijn bestand tegen regen en daarom is bescherming belangrijk. Er zijn speciale regenhoezen voor camera’s op de markt. Deze hebben een koortje die je om een zonnekap heen kunt klemmen waardoor het geheel wordt beschermd.

Trekt oude kleding aan die vies mag worden en eventueel stuk mag gaan. Vaak zit je op je knieën, als je niet constant wilt squatten, of lig je op de grond. Het is herfst, het is nat, dus de grond zal vaak erg drassig zijn. Blubber laat bruine vlekken achter, mos groene en als je niet op tijd naar de wc kunt.. nou ja, laat maar. Het punt is dat het fijn is als je niet hoeft op te letten dat je kleding schoon blijft. Ook banjer je wel eens door bramenstruiken of iets dergelijks, dus de kans op halen in je kleding is altijd aanwezig.

Als het licht erg plat is (op een sterk bewolkte dag bijvoorbeeld) dan kun je er voor kiezen om een (zak)lampje/flitser mee te nemen. Let er natuurlijk wel op dat deze óf tegen de regen kunnen óf voorzien zijn van regenhoes. Een witte plastic zak kan ook als diffuser dienen voor een rapportage flitser. Voorzie de flitser van een oranje gel om een zonsondergang na te bootsen. Op de foto hieronder gebruik ik een led zaklampje van de Decathlon. Waterdicht en fel genoeg. Houdt het lichtje niet te dicht bij de paddenstoel om harde schaduwen te voorkomen.

Voor een creatief effect kun je een plantenspuit meenemen om regen na te bootsen. Dit creeert mooie druppels op de paddenstoelen, die van nature een vettig laagje hebben waar druppels mooi op blijven liggen. Ook kan het gebruikt worden ter verkoeling als je het warm hebt omdat je hebt besloten om een t-shirt, trui en jas aan te trekken en de zon besluit om je te omarmen.

De meeste macrofotografie lenzen zijn telelenzen van 100mm of meer. Toch kan het ook erg mooi zijn om een groothoek te gebruiken, mits de vergrotingsfactor groot genoeg is. Ik heb zelf een Canon RF 35mm f/1.8 Macro, die ook wel eens gebruik voor paddenstoelen (zoals onderstaande foto’s).

Verschillende paddenstoelen groeien op verschillende soorten grond. Als je dus niet de paddenstoelen kunt vinden die je wilt zien, probeer dan eens een ander bos. Zo ben ik heel lang op zoek geweest naar vliegenzwammen (op een rode paddenstoel, rood met witte stippen) en deze lang niet gevonden, tot ik een keer naar het Waterloopsbos ging. Daar is het denk ik moeilijker om een stukje te vinden waar ze niet groeien.

De laatste sneltreinvaarttip: vergeet niet te genieten. Neem af en toe ook even de tijd om te zitten, om je heen te kijken, in de zon te zitten wanneer deze er is en te genieten van de natuur en de meegebrachte koffie (of thee of iets anders). Ruim naderhand wel je troep op, want vervuiling is voor sukkels.

Dat was het weer voor het fotograferen van paddenstoelen. Mocht er interesse zijn in een blog over hoe ik mijn paddenstoelen foto’s na bewerk, laat het me dan gerust weten! Dan wijd ik er nog een blog aan. Je kunt ook altijd even een berichtje sturen via mijn website www.primeministerphotography.com of via Instagram of Facebook. Heel veel plezier!

Galerij