Lightpainting is een vorm van fotografie waarbij je door middel van licht en beweging unieke beelden kan maken. De term vertaalt zich letterlijk naar 'lichtschilderen', wat niet eens zo gek is als je ziet wat sommige fotografen creëren. In een notendop maak je bij lightpainting gebruik van een lange(re) sluitertijd om de beweging van licht vast te leggen. Des te langer de sluitertijd, des te langer je de tijd hebt om een schilderij te maken. Het leuke van lightpainting is dat je volgens hele andere regels speelt dan bij andere vormen van fotografie, dat het heel erg laagdrempelig is en je al snel hele grappige resultaten ziet. Je kan het echter ook zo complex en groots maken als je zelf wilt, wanneer je de techniek beheerst zijn de mogelijkheden eindeloos.

Laat de belichtsdriehoek los

Een van de eerste dingen die je leert bij elke cursus over fotografie, is de belichtingsdriehoek. De verhouding tussen ISO, diafragma en sluitertijd bepaalt de belichting van jouw foto. Wanneer deze in balans zijn heb je een goed belichte foto. Door de techniek in moderne camera's, kan je dit eenvoudig door je camera laten berekenen. De meeste fotografen maken dan ook gebruik van de automatische stand of van diafragma - of sluitertijd voorkeuze. Bij lightpainting mag je het hele concept van een goed belichte foto loslaten, als je wilt. Als het bijvoorbeeld zo donker is dat een goed belichte foto onmogelijk is, kun je uitstekend lightpainten. Je zult hiervoor alleen wel de belichting van je camera zelf in moeten stellen, maar hier gaan we je bij helpen.

Een simpel begin
Laten we een heel eenvoudig begin maken, wat iedereen gewoon thuis kan proberen. We willen een zo donker mogelijke omgeving, dus ga 's avonds in een kamer staan en doe alle lichten uit en gordijnen dicht. Zet je camera op manual mode en stel je ISO in op 200, je diafragma op f/8 en zet de sluitertijd op 15 seconden. Dit is niet genoeg om je foto goed te belichten, maar wel prima voor je eerste lightpainting. Zet je camera op een statief, of als je die niet hebt op een kastje, en zet de timer op 2 seconden (dit voorkomt dat de camera beweegt als je de ontspanknop indrukt). Pak 2 fietslampjes (wit en rood), dit worden je kwasten. Druk af en probeer wat sierlijke bewegingen te maken met de lampjes.

Foto 1: In elke hand een lampje en maar wat rondjes draaien

Foto 2: Tweede poging, nu iets sierlijker

En dan het resultaat: WOW! dat ziet er al meteen heel grappig uit toch? Nu kun je de instellingen aanpassen om de tekening te perfectioneren. Wil je meer van de omgeving laten zien, dan kun je bijvoorbeeld de ISO wat hoger zetten en het diafragma wat groter (kleiner f-getal). Wil je juist een hele donkere achtergrond, dan kun je de ISO juist wat lager zetten en het diafragma dichtknijpen. Door te spelen met de instellingen kun je niet alleen je beeld perfectioneren, maar leer je ook uitstekend hoe de belichtingsdriehoek in de praktijk werkt.

Lightpainting met je telefoon

Het instellen van ISO, diafragma en sluitertijd; dat klinkt niet direct als iets wat je met een smartphone zou kunnen, maar bij de meeste moderne smartphones kan dat wel. Kijk maar eens of de camera app op jouw telefoon een zogenaamde 'Pro' modus heeft, als dat het geval is kun je zelf de instellingen bepalen en daarmee ook een langere sluitertijd selecteren.

Beweging en contrast

Zoals eerder benoemd heb je voor een lightpainting een lange sluitertijd nodig, je hebt immers tijd nodig om te schilderen. Een ander essentieel element is contrast tussen het licht waarmee je schildert (bijvoorbeeld een lampje) en de achtergrond. Dit laatste betekent simpelweg dat je een lichtje beter ziet in het donker dan in het licht. 's Nachts kun je bijvoorbeeld prima een lightpainting maken met een klein fietslampje, overdag zou je een sterkere lamp nodig hebben.

In het eerdere voorbeeld van twee fietslampjes in een donkere kamer zie je direct hoe dit contrast werkt, maar het kan ook subtieler. Zo kun je heel goed de achtergrond of jezelf onderdeel maken van jouw lightpainting, voorwaarde is dat je de achtergrond niet (volledig) onderbelicht. Voor dit voorbeeld gaan we naar buiten.

Lol met een zaklantaarn
In dit voorbeeld willen we de achtergrond meenemen in onze lightpainting, we beginnen daarom met de compositie. Zet je camera op een statief en zorg ervoor dat er voldoende ruimte is in jouw compositie om te schilderen. Stel nu je camera in en zorg ervoor dat je achtergrond voldoende belicht is en je voldoende tijd hebt om een schilderij te maken. Maak een proefopname en als je tevreden bent met de foto van de achtergrond kunnen we aan de slag gaan met de echte lightpainting.

Foto 3: Al rondjes draaiend naar voren lopen, sluitertijd 39 sec (BULB)

Foto 4: Proberen een lichtbol te maken, sluitertijd 30 sec

Je kan jouw lightpainting zo gek en zo creatief maken als je wilt. Er zijn ook diverse lichtaccessoires te verkrijgen, zoals bijvoorbeeld LED tubes waarbij je diverse kleuren in kan stellen. Voor nu beperken we ons even tot een simpele zaklantaarn en een touwtje, zodat je mooie cirkelfiguren kan maken. Het is makkelijker (en leuker) om dit met twee personen te doen. Iemand die de camera bedient en iemand die het schilderij maakt. Het voordeel van een apart persoon voor de camera is dat je eventueel ook de BULB-stand kunt gebruiken. Hierbij gebruik je een afstandsbediening om de sluiter zo lang open te laten als jij wilt, handig als je niet precies weet hoeveel tijd je nodig hebt voor je schilderij.

Haal jezelf uit beeld

"Je staat bewogen op beeld", je hebt dit vast wel eens gezegd of gehoord. Wanneer je met een langere sluitertijd fotografeert wordt een bewegend voorwerp een beetje wazig, dit noemen we bewegingsonscherpte. Als je dit in extreme doortrekt kun je een bewegend voorwerp zelfs helemaal laten verdwijnen. Kijk nog maar eens naar de bovenstaande voorbeeldfoto's. Alleen bij foto 4 van de bol zie je nog iets terug van de persoon in de foto, bij alle andere voorbeelden zie je niemand. Er is te weinig licht om de persoon zichtbaar vast te leggen, behalve wanneer de persoon stil op één plek blijft staan (zoals in foto 4).

Door te blijven bewegen kunnen we dus een persoon uit de foto laten, dit betekent dat we deze persoon kunnen gebruiken om op de achtergrond leuke dingen te doen met licht. Zo kun je bijvoorbeeld met een zaklantaarn een omtrek om iemand heen maken. Doordat de persoon op de voorgrond stilzit en wordt uitgelicht en de persoon op de achtergrond juist uit het licht blijft en beweegt, kun je hele grappige effecten krijgen.

Foto 5: Met een zaklamp van achter en opzij iemand uitlichten, sluitertijd 30 sec

Foto 6: Met een zaklamp van achter twee personen uitlichten, sluitertijd 30 sec

En nu gaan we los

Heb je nou de smaak echt te pakken van het lightpainting? Je snapt wat voor effecten je kunt bereiken en hoe je jouw camera in moet stellen. Je hebt allerlei lampjes en coole lichtbronnen en je hebt volop inspiratie en je barst van de goede ideeën? Dan is het tijd om echt los te gaan! Je kan proberen om poppetjes te schilderen met een lampje. Gebruik sterretjes om een eenvoudig voorwerp uit te lichten. Of probeer een leuke boodschap te schrijven (wel in spiegelbeeld!).