Maak je veel landschapsfoto's, maar maak je geen gebruik van dit begrip? Lees dan snel verder, je zult zien dat dit een van de betere tips is die je kunt gebruiken voor landschapsfotografie.

Help, ik wil meer scherptediepte!

Je kent het vast wel, je maakt een schitterende landschapsfoto met je spiegelreflex, maar op de PC zie je dat niet alles optimaal scherp is. De achtergrond is scherp, maar de voorgrond minder. Je diafragmeert je suf, stelt scherp op het midden van het landschap, maar toch ontbreekt die optimale scherpte. Dit probleem komt vaker voor, je hebt niet genoeg scherptediepte. Met deze uitleg wordt landschapsfotografie een stuk makkelijker, fotografeer zoals een professionele landschapsfotograaf dat doet, moeilijk is het niet!

Definitie hyperfocale afstand

De hyperfocale afstand is de afstand met de meeste scherptediepte als je daarop scherp stelt. Deze afstand is een specifieke optische eigenschap van je setup en is uit te rekenen met een formule. Belangrijke waarden hierin zijn de brandpuntsafstand van je lens (het mm bereik), het sensorformaat van de camera en het toegepaste diafragma. (f-getal) Stel je bewust scherp op deze "magische afstand", dan zal praktisch alles scherp zijn in je groothoek opname. Ik verklap alvast dat deze afstand niet halverwege de foto ligt of op 1/3e deel van je beeld, maar dat deze zich veelal nagenoeg vlak voor je voeten bevind, afhankelijk van de eerder genoemde waarden.

Een landschapsfoto met optimale scherptediepte

Stel scherp op de hyperfocale afstand, en vanaf de helft van de hyperfocale afstand tot oneindig zal alles scherp zijn, de "acceptabele scherpte". De voorste helft van de hyperfocale afstand is onscherp. Zie onderstaand plaatje ter verduidelijking.

Vanaf de halve hyperfocale afstand tot aan de horizon ervaar je dus alles als scherp

De formule

Je kunt zelf de hyperfocale afstand berekenen met onderstaande formule:

Voor een Canon 7D (1,6x cropcamera) op 16mm met een diafragma van F8 geeft dat dus:16x16 : (8x0,02) = 256:0,16 = 1600mm.(Het laatst deel uit de formule "+ f" kun je namelijk vergeten, dit getal is zo klein in verhouding met de uitkomst van de formule dat het geen invloed heeft)De hyperfocale afstand ligt op 1600mm. Stel dus scherp op 1,6m en profiteer van een maximale scherptediepte!

Van voor tot achter scherp, foto Marco van der Waerden

Hoe gebruik je dit in de praktijk?

Je hoeft niet met een rekenmachine en natuurkundeboek het veld in, dat valt gelukkig mee. Er zijn handige tabellen beschikbaar waarin het aantal mm's van je lens staat, het diafragma, en daarachter de optimale scherpstelafstand. Het is werkelijk heel simpel. Gebruik wel de juiste tabel, want voor een fullframe camera of cropsensor zijn de uitkomsten verschillend. Door thuis wat rekenwerk te verrichten kun je ook een kleine tabel maken met alleen de waarden erin die je zelf gebruikt. Zo hou je hem compacter en overzichtelijker.

Het stappenplan

Hoe zie ik op welke afstand ik fotografeer?

Veel lenzen hebben een afstandsschaal, ook al is het niet altijd even makkelijk om die te gebruiken. Leer jezelf handigheidjes aan om de afstand te bepalen. Je kunt bijvoorbeeld een laser afstandsmeter of verrekijker met afstandsmeter gebruiken. Desnoods neem je een landmeter mee. Experimenteer naar hartenlust, door meer ervaring op te doen krijg je hier steeds meer handigheid in.

Scherpte probleem met objecten op de voorgrond

Heb je een onderwerp op de uiterste voorgrond, dan kan het voorkomen dat dit met de hypercoale afstand methode niet zo scherp in beeld komt als je zou willen. In dat geval kun je enigszins afwijken van de regel en de focus iets voor de hyperfocale afstand leggen. Je horizon zal iets minder scherp zijn, maar dat is beter dan een onscherp hoofdonderwerp. Tevens valt een iets minder scherpe horizon minder op dan een wazig voorwerp op de voorgrond. Heb je wat meer ervaring met fotobewerking, dan kun je ook overwegen om meerdere foto's over elkaar heen te leggen, het zogenaamde stitchen. Maak dan een foto op de hyperfocale afstand, en een foto met de focus op het onderwerp op de voorgrond.

Foto van Jelle Wognum