Ik heb een nare ervaring met een lasershow. Tijdens het fotograferen van een concert waarbij een aantal lasers voor een mooi lichtspel zorgden, en waar ik natuurlijk een foto van wilde maken, werd de sensor van mijn Canon EOS 5D Mark III beschadigd. Dit was iets waar ik niet op bedacht was...

Concerten fotograferen dateert voor mij al uit 1987, toen ik voor een concert van Prince een spiegelreflex camera met telelens de Ahoy binnen smokkelde. Enkele jaren later startte ik pas echt met concertfotografie. In die tijd was het foto- of diarolletje het medium. Als er iets met het licht gebeurde had je het risico dat het filmpje beschadigd raakte. Lasers waren destijds nog niet zo'n gemeengoed als tegenwoordig. Als er toch een laserstraal je camera binnenviel was er hoogstens een gaatje in je negatief gebrand. Als… De kans was klein, heel klein.

Tegenwoordig heeft een lichtgevoelige sensor de filmpjes vervangen. Bovendien is een laser zo gewoon geworden, dat die overal en op de meest vreemde plekken verschenen is. De kans dat een laser bij een lichtshow gebruikt wordt is dus groot en de combinatie laser en camerasensor kan leiden tot (vaak / soms) onherstelbare schade aan de sensor. Zelf heb ik nooit over dat risico nagedacht en in de zeven jaar dat ik gebruik maak van een digitale camera bij concerten heeft het nooit een probleem opgeleverd. Niet dat er bij alle concerten lasers gebruikt worden, maar er zijn er altijd bij. Zo ook bij het optreden van "Static Sky" in de Willemeen in Arnhem, eerder dit jaar. Een mooie lichtshow, mèt lasers, waar ik lekker met sluitertijden aan het experimenteren was. Dat is het moment geweest dat mijn sensor beschadigd is geraakt door een laserstraal.

Gevaar voor de sensor: lasers (ISO400 | F/5,6 | 0,6 sec)

Een van de bovenstaande foto's is het moment dat de laser verschillende punten op de sensor van mijn Canon EOS 5D Mark III verbrandde. Ik gebruikte een langere sluitertijd voor deze foto's (tussen de 1/4 sec en 2 sec) om de mensen samen met de uitwaaierende stralen van de laser bewegend op de foto te krijgen. Op dat moment merkte ik er niets van en op de foto's van de avond is niets te zien. Maar later, bij andere foto's merkte ik enkele plekken op die alleen maar door deze laser veroorzaakt konden zijn.

Sensorschade door een laser, zichtbaar in de twee kaders

In het bovenstaande (willekeurig gekozen) RAW fotobestand, dat na het betreffende concert is gemaakt, is de schade duidelijk zichtbaar. De twee kaders zijn hieronder vergroot weergegeven en laten duidelijk de schade zien. De foto is zonder post-processing rechtstreeks omgezet naar een JPEG bestand.

Enig speurwerk op internet leert dat dit probleem met lasers veelvuldig voorkomt. Maar de meeste problemen worden veroorzaakt tijdens het filmen, waarbij de sensor continu bloot gesteld staat aan het licht. De schade bij filmen is dan ook vaak zo groot dat de sensor dusdanig verwoest is dat er geen foto meer mee te maken is. Het onderstaande filmpje laat dat duidelijk zien.

Er zijn echter ook genoeg filmpjes van lasershows te vinden waar de schade niet optreedt. Ik denk daarom dat het een kwestie van pech hebben is. Ik heb zelf niet gefilmd (ik ben tenslotte fotograaf) maar ik heb wel gebruik gemaakt van lange sluitertijden. Mijn vermoeden is, dat dit de reden is geweest van de schade (vergelijk de plek van de laser maar eens met de locatie van de schade). Kortere sluitertijden geven de laser waarschijnlijk nauwelijks kans om de sensor te beschadigen. Maar ik zeg niet dat het niet kan gebeuren.

De grootste schade uitvergroot – extra contrast laat duidelijk zien wat een laser kan doen.

Ondanks dat de schade redelijk beperkt is gebleven zijn de 'rode vlekken' op de foto duidelijk te zien. Zeker bij een contrasterende achtergrond valt het heel erg op. Alleen wanneer er een hele donkere achtergrond is (of zwart) zijn de vlekken vrijwel onzichtbaar. Juist omdat de schade zo beperkt is gebleven bestaat de mogelijkheid om met de clone-optie van Photoshop en Lightroom de foto's digitaal te repareren. Maar dit is een aanzienlijk werk, zeker bij een fotoreportage waarbij het aantal foto's al snel richting de 600 loopt.

Laserschade valt niet onder de garantie. Daar is de leverancier heel duidelijk in. Laserschade is ook als dusdanig herkenbaar door de reparateur. Het is namelijk geen dode pixel maar het inbranden in de sensor. Het verhaal aan de balie van de het Canon Service Point (DSP te Nederweert) gaat dat dit soort schade zich ook langzaam uitbreidt. Met andere woorden, de brandvlekken worden groter. Hoe dit kan, en of dit waar is, laat ik in het midden. Het blijft een feit dat de schade gerepareerd moet worden als je de camera zo veel en vaak gebruikt als ik. Reparatie kan maar op één manier: de sensor vervangen. Kosten: ruim €500,- en de camera twee weken in reparatie.

Gelukkig heeft een goede camera verzekering me gered van een financiële tegenslag en het lidmaatschap van CPS (Canon Professional Services) gaf me het recht op een vervangende camera. De les was duidelijk: pas op met lasers, of dat nu thuis is of bij een festival. Het is niet zo dat er per definitie schade ontstaat, en de schade kan redelijk meevallen (zoals in mijn geval), maar het kan ook helemaal fataal zijn.

Ik hoop dat ik met dit artikel fotografen kan behoeden van onverwachte schade.