Canon EF 85mm f/1,2L II USM vs EF 85mm f/1,4L IS USM

Waarom een 85mm brandpunt?

Een 85mm objectief staat over het algemeen bekend als een portret lens. De reden is simpel; de brandpuntafstand is lang genoeg om een portret te fotograferen waarbij er geen vertekening optreedt, en kort genoeg om niet te ver weg te hoeven staan. Natuurlijk valt de 85mm brandpunt ook binnen zoom objectieven zoals een 70-200mm of een 24-105mm, wat bovendien meer flexibiliteit geeft. Een vast brandpunt heeft echter één groot voordeel: de grote lensopening en daaraan gekoppelde minimale scherptediepte. De 85mm wordt vaak ook in één adem genoemd met een 35mm brandpunt, de twee brandpunten waarmee je “alles” kunt fotograferen op het gebied van portretten.

Een grote maximale lensopening biedt veel gelegenheid om te spelen met een extreem kleine scherptediepte (EF 85mm f/1,4L IS @ f/1,4)

Uiterlijk

De nieuwe Canon EF 85mm f/1.4L IS USM Zit natuurlijk in het moderne jasje welke we bij alle onlangs verschenen objectieven terug zien, met een fijne matte afwerking en het moderne ontwerp van de schakelaars aan de zijkant van het objectief. Het objectief is groter dan deCanon EF 85mm f/1.2L II USM , maar wel iets lichter. De scherpstelring is breder dan zijn oudere broer. Met Zonnekap is de totale lengte bijna gelijk, op een paar millimeter na, maar de f/1,4 versie is wel slanker en rechter van vorm.

De EF 85mm f/1,2L II USM versus de EF 85mm f/1,4L IS USM, hier broederlijk naast elkaar

De balans van beide objectieven is verschillend. Door de korte lengte van de f/1,2 versie ligt het zwaartepunt iets dichter bij de camera, en kan er makkelijker met één hand gefotografeerd worden. Bij de langere f/1,4 versie is dat moeilijker geworden. Uiteraard is het beter om de camera en objectief met twee handen te gebruiken, voor stabiliteit en belasting van je polsgewricht. Je praat immers al snel over twee tot twee-en-een-halve kilo (camera met objectief)wat je in je hand houdt.

Op de camera bieden beide objectieven, ondanks het vergelijkbare gewicht, een andere beleving in het gebruik

Innerlijk

Uiterlijk mogen deze twee objectieven grote verschillen vertonen, het grootste verschil is echter binnen in het objectief te vinden. De beeldstabilisatie van de nieuwe f/1,4 is een fantastische toevoeging en een enorme meerwaarde. Het stopt misschien niet de beweging van je onderwerp, maar voorkomt ongewenste beweging of trillingen bij het vasthouden van de camera. De grootste winst zit echter niet in de mogelijkheid om met langere sluitertijden uit de hand te kunnen fotograferen (tot maximaal 4 stops), maar bij het in focus houden van je onderwerp bij een minimale scherptediepte. Een paar millimeter beweging is al voldoende om je scherpte van het oog naar de wimpers te laten verschuiven. De beeldstabilisatie dempt die beweging zodat de kans groter is geworden dat de scherpte op het juiste punt blijft.

Beeldstabilisatie en een kleinere minimale scherpstelafstand bij de EF 85mm f/1,4L IS USM

Een ander belangrijke verandering is de Ultra Sonic Motor die de nieuwe f/1,4 gebruikt. Dit is niet de elektronische versie van de f/1,2 versie, waarbij het objectief bekrachtigd moet zijn (dus: op de camera en camera aangezet) om scherp te kunnen stellen. In tegenstelling tot de oude f/1,2 versie kun je nu de scherpstelling handmatig bedienen zonder dat je het objectief op een camera moet hebben. Met beide is soorten USM is gewoon goed te werken, maar het kan bij de oude elektronische versie vervelend zijn wanneer je merkt dat de scherpstelling op een minimale afstand staat als je het objectief in de tas wilt stoppen. Bij een minimale scherpstelafstand steekt de lens namelijk uit, en die is alleen terug te draaien als het objectief op een camera zit die aan staat.

Dat de 85mm f/1,2L II langer wordt bij het scherpstellen is op zich geen probleem, maar het kans lastig zijn bij het opbergen, wanneer je de focus niet kunt verzetten als het objectief niet op een ingeschakelde camera zit

Een bekend minpunt van de f/1,2 versie is de trage autofocus. Dit is natuurlijk niet zonder reden; er moet immers heel veel glas verplaatst worden, en die verplaatsing moet met uiterste precisie vanwege de minimale scherptediepte die gebruikt kan worden. Met de f/1,4 versie is de snelheid drastisch toegenomen, hoewel dit nog lang niet zo snel is als bijvoorbeeld de EF 24-70mm f/2,8L II . Toch is deze winst in snelheid er prettig.

In dit soort omstandigheden is een snelle AF niet nodig, maar als deze auto gaat rijden zal de EF 85mm f/1,2L II het zeker niet kunnen bijhouden

Scherptediepte

Bij dit soort objectieven gaat het zeker ook om de scherptediepte, of beter gezegd: de minimale scherptediepte. En die is bij de combinatie van 85mm brandpunt en f/1,4 of f/1,2 erg klein. Om een idee te krijgen heb ik de scherptediepte bij een aantal scherpstelafstanden opgezocht (bron: www.dofmaster.com)

4 meter afstand

• f/1,4 : scherptediepte van 3,91 tot 4,09 meter (18 centimeter)
• f/1,2 : scherptediepte van 3.92 tot 4,08 meter (15 centimeter)

2 meter afstand

• f/1,4 : scherptediepte van 1,978 tot 2,023 meter (4,5 centimeter)
• f/1,2 : scherptediepte van 1.981 tot 2,029 meter (3,78 centimeter)

1 meter afstand

• f/1,4 : scherptediepte van 99,5 tot 100,5 meter (1,07 centimeter)
• f/1,2 : scherptediepte van 99,6 tot 100,5 meter (0,9 centimeter)

Het verschil tussen f/1,2 en f/1,4 is erg klein en alleen op grotere afstand wordt het verschil merkbaar. Bedenk wel dat bij korte scherpstelafstanden en een minimale scherptediepte, al een geringe beweging naar voor of achteren (zowel van model als fotograaf) het verschil kan geven tussen de scherpte op het oog, of op een wimper.

Een minimale scherptediepte is niet altijd wenselijk... het kan ook te weinig zijn. (EF 85mm f/1,2L II USM @ f/2,5)

Het lijkt dat de minimale scherptediepte van de f/1,2 versie het kleinste is. De scherptediepte is echter afhankelijk van de afstand tot je onderwerp. Bij de f/1,2 versie is die minimale afstand 0,95 meter. De f/1,4 versie kan scherpstellen tot 0,85 meter afstand. Dit is slechts 10 centimeter dichterbij, maar het heeft direct een effect op de scherptediepte waardoor de f/1,4 versie in staat is om de kleinste scherptediepte te bereiken.

• f/1,2 op 0,95 meter: 8,1 millimeter scherptediepte
• f/1,4 op 0,85 meter: 7,6 millimeter scherptediepte

Of dit in de praktijk merkbaar zal zijn is twijfelachtig.

Bokeh

Het belangrijkste van fotograferen met de deze twee objectieven is niet zozeer het aantal millimeters scherptediepte die je hebt, maar de kwaliteit van de onscherpte. Die kwaliteit van onscherpte wordt bokeh genoemd en de f/1,2 staat bekend om de ongeëvenaarde bokeh . De bokeh is echter geen meetbare waarde, maar onderhevig aan persoonlijke smaak. Wat de een mooi vindt, hoeft de ander niet mooi te vinden. Het beste is om dit zelf te beoordelen aan de hand van voorbeelden. De zogenaamde bokey ringen die in de achtergrond en voorgrond van de foto verschijnen is daarvoor een heel geschikt “onderwerp”.

De bokeh ringen van beide objectieven naast elkaar. Zoek de verschillen

Een uitvergroting van de bokeh ringen. Er is verschil, maar wat het mooiste is, zal persoonlijk zijn

Kijk ook zeker naar de foto’s aan het eind van het artikel om de onscherpte in enkele praktische voorbeelden te vergelijken.

Beeldkwaliteit

Ik heb niet veel aandacht aan een de beeldkwaliteit besteed. Dit is ook niet helemaal eerlijk aangezien de f/1,2 meer dan tien jaar achterloopt op de moderne optische techniek. Dat de kwaliteit van de f/1,4 versie beter is dan de 11 jaar oudere f/1,2 versie kan als vanzelfsprekend genoemd worden. Dit is met name te zien in de chromatische aberratie (CA), het verschijnsel dat (heel simpel uitgelegd) vergelijkbaar is met het ontstaan van een regenboog; licht dat door het objectief gaat wordt als het ware in kleuren opgebroken waarbij het rode licht op een iets andere plek op sensor terecht komt dan bijvoorbeeld blauw licht. Met name bij grote contrasten kan dit zichtbaar worden als een paarse of groene rand. In nieuwe f/1,4 versie is deze afwijking nagenoeg afwezig. Chromatische aberratie kan in veel gevallen gecorrigeerd worden met fotobewerkingsprogramma’s, en soms zelfs in de camera met behulp van lensprofielen.

Een duidelijk voorbeeld van chromatische aberratie: de paarse rand. (EF 85mm f/1,2L II USM @ f/1,6)

De f/1,2 versie heeft duidelijk last van chromatische aberratie, veel meer dan de f/1,4 versie. De mate van chromatische aberratie is mede afhankelijk van de gebruikte diafragma opening. Ik heb de chromatische aberratie van de f/1,2 versie tot op heden nauwelijks als storend ervaren, en als dat wel het geval was kon de software het netjes corrigeren. Natuurlijk is het altijd beter wanneer het van nature al afwezig is.

De EF 85mm f/1,4L IS USM heeft duidelijk minder last van chromatische aberratie, hoewel dit niet één op een vergeleken mag worden met de vorige foto omdat er een ander diafragma is gebruikt. (EF 85mm f/1,4L IS USM @ f/7,1)

Aan het verschil in scherpte in de hoeken of de mate van vignetering heb ik ook weinig aandacht besteedt. Over het algemeen zal de vignetering bijdragen aan de sfeer van de foto’s en de aandacht netjes op of richting het centrum van de foto leiden. Dat is vaak dicht bij de plek waar een model in beeld gezet zal worden bij een portret. De onscherpte in de hoeken is dan ook niet storend, zeker niet als dit al buiten het scherptedieptebereik zal liggen.

Voor dit soort foto’s is vignetering absoluut niet erg; het kan zelfs bijdrage aan de sfeer van de foto. Eventuele onscherpte in de hoeken is iets wat nauwelijks opgemerkt zal worden, of totaal niet wanneer een minimale scherptediepte gebruit wordt (EF 85mm f/1,2L II USM @ f/2,8)

De praktijk

Na het fotograferen van een aantal portretten en een bruiloft, met de nieuwe EF 85mm f/1,4L IS USM , heb even een moment genomen om erachter te komen welk objectief ik in de praktijk het prettigste vindt. Wat bokeh betreft maakt het bijzonder weinig verschil, en moet je de foto’s echt naast elkaar gaan leggen om enig verschil te zien. De f/1,4 versie vind ik prettiger in balans op de camera, het objectief voelt als een tank en het spatwater dicht zijn van dit objectief is een prettige bijkomstigheid, zeker bij slechtere weersomstandigheden (het regende een tijd lang tijdens de bruidsfotoshoot).

De normale Ultra Sonic Motor in de f/1,4 versie is een groot voordeel ten opzichte van de f/1,2 versie, zeker omdat het scherpstellen veel minder geluid maakt. Maar ook het handmatig scherpstellen gaat vele malen sneller en nauwkeuriger. Tijdens een bruiloft is de snelle AF prettig, maar bij het fotograferen van portretten maakt die snelheid niet zoveel uit.

Het oog wil ook wat: deze twee objectieven hebben een indrukwekkende hoeveelheid glas

Ondanks een betere bouw, beeldstabilisatie, scherpstelmotor en beeldkwaliteit heeft de f/1,2 versie toch wel iets magisch over zich heen. Dat zie je als het objectief op de camera zit, of als je door het objectief heen kijkt. Die enorme holle koker, en de onscherpte (bokeh) die de maximale lensopening van f/1,2 oplevert is ongrijpbaar, onbenoembaar en – wie weet – misschien gewoon inbeelding. Praktisch gezien is de f/1,4 versie gewoon een werkpaard met “perfecte” kwaliteit, en is de f/1,2 versie een werkpaard met een “magisch” gevoel. Ik denk dat je beiden gebruikt moet hebben om een oordeel te vellen welke het beste voor je is.

Tot slot een viertal vergelijkende foto’s naast elkaar.